download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

‘de borgers komen uyt alle steden met requesten’ 17
lokale privilegegenieters, maar als een groep uit een groot aantal verschillende steden) als
een krachtig overtuigingsmiddel gezien in het publiek debat. Daar kwam nog bij dat deze
petitie niet op zichzelf stond. Meerdere petities en pamfletten (vooral dialogen) verschenen
in 1684 op de markt, petities die dezelfde groep burgers beweerden te representeren. 39 Volgens
een fictief gesprek tussen twee mannen uit Den Haag en Amsterdam was de petitie van
de 350 burgers ‘niet net gesteldt, maer is goet te verstaen en oock goet voor het algemeen’. 40
De Amsterdammer verwees explicitiet naar ‘de burgers uit de 17 steden’ als één groep. Zoals
uit het bovenstaande blijkt, is de verwijzing naar deze supralokale burgers als een groep
met overeenkomende belangen en dus als een groep met politiek zeggenschap, van groot
belang en een voorbeeld van de veranderde politieke cultuur in de Nederlandse Republiek
na het Rampjaar 1672.
Conclusie
In een zoektocht naar geld en hulp voor de verdediging van de Republiek nodigden regenten
en hun publicisten in de eerste maanden van 1672 ‘het publiek’ uit als een bepalende en zelfs
oordelende macht in de Nederlandse politiek. Dit zette een aantal gebeurtenissen in gang
die de Nederlandse politieke cultuur zou veranderen. De voornaamste verandering was dat
Nederlandse burgers hun wensen, klachten, grieven en politieke opvattingen in een publiek
debat kenbaar maakten door voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis petities te
(laten) drukken. Het eerste, schrikbarende, resultaat van deze transformatie was de moord
op Johan en Cornelis de Witt en de massale wetverzettingen. Lang hebben we aangenomen
dat de prins van Oranje het bestuur vervolgens overnam en de burgers die hem in het zadel
hadden geholpen aan de kant schoof. Dit beeld verdient aanpassing. De prins zocht wel degelijk
naar manieren om zijn politieke zeggenschap te vergroten, waarbij hij openlijke toespelingen
op een mogelijke soevereine titel niet schuwde. Tegelijkertijd was er echter een
tweede ontwikkeling: de mannen die zich tijdens het Rampjaar hadden doen gelden als ‘het
fundament van het Nederlandse bestuur’ lieten zich niet zo gemakkelijk aan de kant zetten
en zorgden er door hun inspanningen voor dat het nationaal politiek debat intensiveerde en
dat burgerschap zijn strikt lokale betekenis ontgroeide.
39 Versoek aen den Staet, En aen sijn Hoogheyt den Heere prince Van Oranjen, Onsen Stad-houder (Knuttel 12184, 1684); Concept door de
gemeene edelen, burgers en boeren, Staent op ’t Pampier gebracht, en geresolveert in Zeelandt, den 1 May 1684 (Knuttel 12185, 1684).
40 Schuyt Discours (Knuttel 12186, 1684) 5.