download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

aardappelnood 27
sociaaldemocraten gehoorzaamden het parlement en de arbeiders moesten het gemeentebestuur
dus niet serieus nemen. Tegelijkertijd leverde het verslag in De Tribune kritiek op de
vrouwen. De delegatie op het stadhuis had zich te gemakkelijk laten overtuigen; ondersteuning
was vereist: ‘Onze conclusie is echter, dat de mannen de vrouwen niet alleen moeten
laten staan, dat zij zich naast en om haar moeten scharen en met klem het verzoek van den
burgemeester aan den minister moeten omzetten in een eisch.’ 29
Toen de protestactie van de vrouwen op maandag 2 juli in plunderingen en gewelddadigheden
ontaardde, sprak Wijnkoop de mensen vanaf een handkar vermanend toe. Hij kalmeerde
de vrouwen, er was niemand gearresteerd en morgen zouden er iets meer aardappelen zijn:
Ik geef u thans den raad, naar huis te gaan en uw mannen er toe over te halen, allen het
werk neer te leijgen [sic]. (Geroep): Maar dan de politie en de soldaten ook. De politie
en de soldaten, vervolgde Wijnkoop, zijn menschen als wij, die door hun chefs worden
gedwongen, tegen ons op te treden. (…) Maar gaat nu naar huis. Of iemand hier wat
groente wegneemt, dat baat onze klasse niets. We willen alleen maar laten zien, dat de
toestand onhoudbaar is. 30
Wijnkoop riep op tot een nieuwe bijeenkomst donderdagavond en deelde mee dat de bootwerkers
van de Hollandse Lloyd inmiddels uit sympathie met de vrouwen het werk hadden
neergelegd. Volgens De Tribune wees hij hierbij op de Russische Februarirevolutie, waarbij
arbeiders, politie en soldaten als één man waren opgetreden, en op de Rotterdamse havenarbeiders
die de week daarvoor hadden gestaakt. 31
Met deze toespraak claimde Wijnkoop duidelijk het leiderschap over het oproer voor de
radicale socialisten. De sdp was niet zo te spreken over de plunderende vrouwen. Een voedselrel
was primitief en een uiting van het ‘sloppen- en holenvolk’. De vrouwen kregen van
Wijnkoop dan ook de raad om naar huis te gaan en daar hun echtgenoten tot handelen over
te halen. Ook door de radicaal-socialistische vrouwenorganisaties werden de eigenhandige
acties van de vrouwen niet principieel ondersteund. Uit de beginselverklaring van de Revolutionair-Socialistische
Vrouwenbond (rsvb, voorjaar 1917) bleek hoe de socialisten het
‘instinctmatig’ verzet van de vrouwen tot meer politiek bewustzijn wilden omvormen, maar
tegelijkertijd schreef men: ‘Wij [vrouwen] hebben invloed op onze mannen, welken invloed
wij kunnen aanwenden om hen tot den socialen strijd aan te sporen, om hen in tijden van
vertwijfeling op te beuren en aan te wakkeren.’ 32
Het ‘zaad der propaganda’
De oproep van Wijnkoop aan de vrouwen duidde op een zekere politisering van het oproer
en was een belangrijke stimulans voor de staking die de volgende dagen uit zou breken. De
sdp hoopte daarbij op een uitbreiding van de acties in de Rotterdamse haven en Limburgse
mijnen, zodat de levensmiddelenbeweging uit zou groeien tot een revolutionaire beweging;
wat de verwijzing naar Rusland zou verklaren. 33 Het handelen van de arbeidersvrouwen,
en daarmee ook hun activistische potentieel, verdween steeds verder naar de achtergrond.
29 De Tribune, nr. 225, 29 juni 1917.
30 De Tribune, nr. 228, 3 juli 1917. In andere kranten was de inhoud van de toespraak gelijk.
31 Ibidem.
32 De strijd tegen den oorlog en zijn gevolgen, door de revolut. socialistische vrouwen in Nederland, Revolutionair-Socialistische Vrouwenbond
(z.p. z.j.) 7.
33 Burger, Linkse frontvorming, 92.