download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

aardappelnood 25
ders door politie en soldaten teruggedreven naar Kattenburg, waar de situatie volledig uit
de hand liep. De voetbrug van de spoorweg werd veranderd in een metershoge barricade
van trottoirbanden, balken en keien. Mevrouw Van Stek-Punt ging kijken, maar werd in de
Czaar Peterstraat door agenten tegengehouden. Ooggetuige meneer Spits vertelde over haar
moed: ‘Ze trok d’r bloes open en riep tegen de anderen: Maar jullie gaan voor jullie kerels en
voor jullie kinderen aardappelen halen!’ 21 Ook in de kranten werd beschreven hoe als vorm
van martelaarschap de borst ontbloot werd en hiermee politie en soldaten getart. Meneer
Kerkhof, toen dienstplichtig militair, stond dinsdag op wacht voor de Oranje Nassau-kazerne
en herinnerde zich:
Tegen de middag kwam een horde vrouwen van de eilanden. Een hele dikke vrouw liep
voorop, en die trok d’r bloes open: Soldaat, schiet, maar vreten motten we hebben voor
onze kinderen. Ik ben over het hek geklommen en ben de wacht binnengegaan. De
wachtcommandant was een officier die zei: Daar had je op moeten schieten. Ik zeg: Ja,
je ouwe moer, wat denk je eigenlijk? 22
Het haast symbolische, maar toch op verschillende plaatsen terugkerende, verhaal van de
ontblote borst was niet alleen een vorm van ‘martelaarschap’, maar vooral – en zeker in het
geval van vrouwen – een brutale manier om de politie en soldaten van het schieten te weerhouden.
Ook bij de barricade op Kattenburg toonden de vrouwen hun moed. De menigte
werd door rangerende treinen herhaaldelijk van de politie gescheiden. Een heus ‘niemandsland’
ontstond, met daarin nog enkele achtergelaten zakken met aardappelen. Wat meewarig
zag een verslaggever van De Telegraaf de bravoure van de arbeiders aan:
Uit de compacte menigte treedt plotseling een moedige vrouw alléén naar voren. Zij
loopt in tartende houding op de blinkende bajonetten toe, maar aan deze [politie]zijde
heerscht gelukkig evenveel zelfbeheersching. Deze overmoedige grijpt een der zakken
en sleurt die in triomf mee … Een leven voor een zak aardappelen! 23
Wie draagt de broek?
Het is interessant om te zien dat zelfs de radicaal-socialistische politici en pers moeite hadden
met dit optreden. Anders dan seinwachter Alders leken de vrouwelijke plunderaars en
demonstranten geen socialistische ansichtkaart waard. De masculiene tendens in de iconografie
van de vroeg 20ste-eeuwse arbeidersbeweging is al eerder geconstateerd door historicus
Eric Hobsbawm. 24 Waar in de 19de eeuw vooral de naakte vrouw geïdentificeerd werd
met emancipatie en activisme van het volk – Hobsbawm gebruikt hiervoor het bekende
voorbeeld van Delacroix’ schilderij La Liberté guidant le peuple uit 1830 (afb. 5) – werd deze rol
na de eeuwwisseling door halfontblote, gespierde mannelijke arbeiders overgenomen. De
vrouw werd in de socialistische iconografie voortaan afgebeeld als ofwel een muze, ofwel
een lijdende, uitgemergelde en verloederde figuur. Ook in de verbeelding van het Aardappeloproer
is een dergelijke rolverdeling terug te vinden: Alders mag in stoer seinwachters-
21 Ibidem.
22 Ibidem.
23 De Telegraaf, 3 juli 1917 (avondeditie).
24 E. Hobsbawm, ‘Man and woman in socialist iconography’, History workshop. A journal of socialist historians 6 (1978) 121-
138.