download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

56 boekbesprekingen
vloed hebben gehad. Het is een vierde uitgave op
rij. Eerder werden al de Zeehelden, de Pioniers en
de Meesters van de Gouden Eeuw geportretteerd.
In ‘Leiders’ worden in korte biografieën de belangrijkste
stadhouders, raadpensionarissen, burgemeesters
van Amsterdam en religieuze leiders van
de 17de eeuw belicht.
Het boek begint met een kort overzicht van de
geschiedenis van de Republiek. De schrijver benadrukt
dat de titel ‘de Republiek’ of ‘de Zeven
Verenigde Nederlanden’ misleidend is. De gewesten
die aan het einde van de 16de eeuw in opstand
kwamen waren niet ‘verenigd’. Ze vormden al helemaal
geen republiek en bovendien waren er geen
zeven maar acht gewesten. Drenthe wordt vaak
vergeten omdat de arme, dunbevolkte provincie
geen gelijkwaardige vertegenwoordiging kreeg in
het landsbestuur.
Met zoveel verschillen in achtergrond konden
deze gewesten toch in bepaalde mate samenwerken.
Het landsbestuur gedurende de 17de eeuw
kenmerkte zich wel door een zekere grilligheid.
Allereerst waren er natuurlijk de Oranjes. Zij telden
een grote aanhang onder het volk en wisten
met hun monarchale ambities
lange tijd het stadhouderschap
naar zich toe te trekken. De
raadpensionaris, de belangrijkste
ambtenaar binnen de Staten-Generaal,
voerde vaak een
machtstrijd met de stadhouder
waarbij karakter en persoonlijkheid
een belangrijke
rol speelde. Tijdens het Eerste
Stadhouderloze Tijdperk
(1650-1672) had raadpensionaris
Johan de Witt veel macht, terwijl andere raadpensionarissen
weer veel meegaander waren met
de Oranjes. Een andere machtsfactor waarmee binnen
het landsbestuur rekening moest worden gehouden,
waren de burgemeesters van Amsterdam.
Amsterdam, veruit de belangrijkste en rijkste stad
binnen de Republiek, had met haar handelsbelangen
veel in de melk te brokkelen. De belangen van
de Amsterdamse regenten stonden vaak lijnrecht
tegenover die van de stadhouders. Omdat Amsterdam
het financieel centrum was, konden haar burgermeesters
het zich veroorloven om grote invloed
uit te oefenen op de buitenlandse politiek. Als laatste
machtsfactor zijn er dan nog de predikanten.
Deze religieuze leiders, calvinisten, speelden een
ook niet te onderschatten rol. Afkomstig uit het
volk wisten de predikanten een populistische stem
te verwoorden die niet genegeerd kon worden.
De calvinisten waren vaak sterk Oranjegezind en
vormde vaak één machtsblok met de stadhouders.
Leiders van de Gouden Eeuw is een overzichtelijk
boek met veel illustraties. De biografieën geven
een kort en helder overzicht van alle kopstukken
uit de 17de eeuw. Als naslagwerk is het zeer handig.
Het is een boek dat past in de hedendaagse
trend van vernieuwde populariteit van de Nederlandse
geschiedenis. Eén minpuntje moet wel genoemd
worden. De schrijver is niet objectief in
zijn taalgebruik. Hij heeft het over ‘ons land’ dat
een Franse invasie kan verwachten. Beter zou zijn
een neutralere aanduiding als ‘de Republiek’, of
‘de Nederlanden’. Daarmee zou het boek een meer
wetenschappelijke status krijgen.
Liesbeth Brama
Arie Wilschut, De tijd van pruiken en revoluties 1700-
1800 (Zwolle: Waanders uitgevers, 2008, 160 blz.,
isbn 978-90-400-8482-9, prijs € 17,95).
Met De tijd van pruiken en revoluties heeft Arie Wilschut
een prima prestatie geleverd. Het zeer goed
leesbare boek vertelt op toegankelijke wijze het
verhaal van de Republiek in de 18de eeuw. Vergeleken
met de ‘gouden’ 17de eeuw en de industriele
19de eeuw is de periode 1700-1800 altijd een
beetje het ondergeschoven kindje van de geschiedschrijving
geweest. Volgens Wilschut is dit volkomen
onterecht. De 18de eeuw legde volgens hem
de basis voor het moderne Nederland van vandaag
en hij besluit zijn boek dan ook met een pleidooi
om de vergeten 18de-eeuwse patriotten, Bataven
en andere verlichte geesten een prominente
plek te geven in de Nederlandse geschiedenis.
Het boek is het zevende deel van de tiendelige
reeks De kleine geschiedenis van Nederland en is bestemd
voor een breed publiek. Dit laatste blijkt
vooral door de grote aandacht die aan de vormgeving
is besteed. Het bevat talloze bekende en minder
bekende illustraties die een prachtige aanvulling
vormen op de tekst. Net als de rest van de serie
is De tijd van pruiken en revoluties opgebouwd rond de
canon van de Nederlandse geschiedenis, die voor
het onderwijs is opgedeeld in tien tijdvakken, en komen
de voor de periode belangrijkste gebeurtenissen
en ‘kenmerkende aspecten’ aan bod. Er wordt
dan ook uitgebreid stilgestaan bij de decadentie
van de bovenklasse en de groeiende kloof tussen