De kunst van het vestigen van een diepe rapport - Christel Brughmans

“Iemand anders waarnemen is een empathisch proces. Empathie is een identificatiefunctie – dat wil
zeggen dat men, door vereenzelviging met iemands lichaamsexpressie, de betekenis ervan kan
begrijpen. Men kan ook voelen hoe het aanvoelt om die andere persoon te zijn, hoewel men niet kan
waarnemen wat iemand anders voelt. De gevoelens van ieder mens zijn privé, subjectief. Hij voelt
wat er in zijn lichaam gaande is, jij voelt wat er in jouw lichaam gebeurt.
Omdat echter alle lichamen gelijk zijn in hun basisfuncties, kunnen lichamen met elkaar resoneren,
wanneer ze op dezelfde golflengte zijn. Wanneer dit gebeurt komen de gevoelens in het ene lichaam
overeen met die in het andere lichaam. In de praktijk betekent dat, dat als men de lichaamsattitude
van iemand anders aanneemt, men de betekenis kan voelen of het gevoel kan hebben van die
lichaamsexpressie.” (Löwen, 1967, p. 78)
Deze resonantie kan maar bestaan dankzij congruentie van de therapeut en goede
rapport met de cliënt. Het eigen lichamelijk beleven moet in kontinue dialoog met de
cliënt steeds fijner afgestemd worden, en kan dan ‘resoneren’ bij de therapeut. Dit
verfijnen en afstemmen gebeurt in dialoog en in doorvoeld contact.
Echt contact: rapport, stroom van emoties
Er moet zeer veel veiligheid geboden worden om uitspraken van de cliënt en de
therapeut mogelijk te maken over de beleving. Wanneer die veiligheid aanwezig is, dan
gaat de cliënt met de therapeut mee. Hoe delikaat dit is, wordt duidelijk door de studie
van Dittes die geciteerd wordt door Carl Rogers:
“Men ontdekte dat telkens wanneer de houding van de therapeut ook maar iets afweek naar een
mindere mate van aanvaarden, het aantal plotselinge GSR-deviaties aanmerkelijk toenam. Het is
duidelijk dat wanneer de relatie als minder aanvaardend ervaren wordt, het organisme zich, zelfs op
fysiologisch niveau, tegen dreiging beschermt.” (Rogers, 1961, p. 47)
Wanneer het veilige aanvaardende contact via goede rapport gelegd is, kan het emotieverkeer
tussen de twee kanten vrij heen en weer gaan. Vaak voelen we dit als een
stromend iets. Door de emotie-stroom kan er pas iets bij de therapeut resoneren. We
hebben de brug - rapport - nodig, maar die is er pas écht, wanneer we een
emotiestroming over en weer waarnemen. Delen van emotie is pas echt contact. De
emotie uit contact, thuis op je eentje huilen bijvoorbeeld, heeft niet dit effect, en voelt
helemaal niet zo helend. Het belangrijkste element vanuit de cliënt gezien van dit
contact is het oogcontact. Iemand aankijken en zeggen: ‘Ik heb zo’n verdriet’. Dat is
gedeelde, stromende, emotie. Als die kan plaatsvinden en bestaan, dan verandert er iets
na een tijdje, gewoon vanzelf.
De innerlijke toetssteen ontstaat
Wanneer een cliënt geen goed contact heeft met zijn/haar eigen lichamelijk beleven,
ontbreekt de innerlijke toetssteen, die Mia Leijssen de helende innerlijke relatie noemt.
In het artikel hierover laat zij cliënten - soms ook directief aangebracht wanneer een
cliënt deze stap uit zichzelf niet zou zetten - stilstaan bij het eigen ervaren, in zijn
eenvoudigste vorm: de ademhaling, het lichaam. Wanneer deze beleving niet zo bekend
is, is volgens Mia Leijssen ook het niet-verbaal werken bijzonder faciliterend.
Dit betekent mijns inziens dat bij deze cliënten met te veel afstand een goed rapport
vestigen heel belangrijk is. De cliënt heeft namelijk geen verbinding met de beleving of
de emotie. De therapeut kan dit millimeter voor millimeter vooruit leiden door goed in
verbinding met zijn eigen lichaam te zijn, en de cliënt te spiegelen. Op deze wijze kan de
therapeut de eigen innerlijke verbinding gebruiken om de cliënt terug te geven hoe het
voor hem voelt. Wanneer de aangebrachte woorden ‘kloppen’ voor de cliënt, wil dit
zeggen dat cliënt leert zijn ervaren te toetsen aan de beleving die door de therapeut
aangebracht wordt. Zo leert een cliënt dat ervaringen kunnen lichamelijk getoetst
worden, en dat dat een gevoel van ‘kloppen’ kan geven. De cliënt kan hierdoor een
kleine verschuiving maken naar meer beleving. In een later stadium kan hij zelf de eigen
verwoordingen toetsen aan het beleven. Hij maakt de stap naar innerlijk ervaren en de
eigen toetssteen ontdekken en ontwikkelen.
11