De kunst van het vestigen van een diepe rapport - Christel Brughmans

Ook clinici vertalen hun innerlijke zelf in een persoonlijke stijl van hulpverlening (Kottler 1986).
Volgens Whitaker (1982) komt het meest produktieve klinische werk tot stand wanneer de
therapeut spontaan en vindingrijk zichzelf als persoon uitdrukt.” (Leijssen, 1998)
Authenticiteit en vrijheid
Authentiek en vrij zijn is in het middelpunt van de driehoek staan, het is I.V.therapeut
zijn ten gronde. Het is creatief zijn.
“Creativiteit draagt altijd het stempel van de individuele mens, maar het product is noch het
individu, noch zijn materiaal, maar draagt iets in zich van de relatie tussen die twee.” (Rogers,
1978, p. 268)
“En juist deze tendens is de primaire motivatie voor de creativiteit die aan de dag treedt telkens
wanneer het organisme nieuwe relaties vormt met zijn omgeving in zijn pogingen zo volledig
mogelijk zichzelf te zijn.” (Rogers, 1978, p. 269)
Over de wijze onwetendheid
Die authenticiteit, vrijheid en creativiteit kunnen we maar aanboren wanneer we
inderdaad niet te veel “aanhaken”. Wanneer we in goed contact blijven met
onszelf, en in goed contact zijn met de cliënt, zonder verstrikt te raken in agenda’s.
Rapport helpt ons hierbij, zoals het ons helpt om op de juiste empathische wijze
ook aan begeleiding te doen. Niet als expert, maar als bondgenoot, als
gesprekspartner.
Wanneer we gewoon onszelf zijn, verbonden en betrokken, maar niet verstrikt, dan
zitten we in het middelpunt van de I.V.-driehoek. Dat punt symboliseert niet de
persoon van de therapeut, wél het nulpunt of de meta-positie waar hij zich bevindt.
Dit punt wordt ook wel Schöpferische Indifferenz, of de leegte genoemd, in I.V.
terminologie de “nieuwe onschuld”.
Mij valt de analogie op met de term docte naïveté van Paul Ricœur. Wat is die
docte naïveté in feite? Ricœur is een filosoof met een zachte houding ten opzichte
van het symbolisch of metaforisch begrijpen, dit in tegenstelling tot de harde
positivisten, die de mythe verwerpen. Hij vindt de mythen naïef, maar dat sluit niet
uit dat zij het zicht van de mens op de werkelijkheid bevatten. Het komt er dan op
aan van de mythen te begrijpen, te interpreteren, en zo te achterhalen wat ze ons
leren over de mens en zijn houding tegenover de totaliteit. Elk dieper begrijpen
moet door drie stadia. Ik maak de verbinding met het wordingsproces van de I.V.therapeut
dat ik zelf heb doorworsteld.
Het eerste begrijpen van een metafoor is het kinderlijke voor-kritische begrijpen.
Het is zoals geloven in Sinterklaas. Het staat in mijn ervaring gelijk met het geloof
in de techniek van de therapie en de kennis. In het eerste stadium is het voor mij
nog ‘iets kunnen’, of ‘iets weten’. Elke casus doet me een nieuw boek kopen over
het probleem, want er moet iets over ‘geweten’ zijn. Net zoals het geloof in
Sinterklaas zal ik dit geloof in de almacht van de therapeutische kennis vroeg of
laat verliezen omdat het tekortschiet.
Hierdoor kom ik in het tweede stadium: de krisis van het begrijpen. Mijn
wereldbeeld wordt verstoord, ik ga op zoek naar de zin, en probeer te begrijpen. Ik
moet de mythen, verhalen, kunst enzovoort interpreteren om de zin te achterhalen.
In het begin gaat dit met een zekere ontreddering gepaard, want de ware zin was
me tot dan toe ontgaan. Soms meen ik (wat voorbarig) nu de echte waarheid
gevonden te hebben, soms ben ik ontmoedigd, en lijkt er niets om te begrijpen. In
mijn therapeutisch groeiproces is dit het in tegenoverdracht verstrikt raken, het
ervaren dat ik niet alles kan weten en kan kennen, dat ik niet iedereen kan helpen.
Ik voel me onmachtig.
36