De kunst van het vestigen van een diepe rapport - Christel Brughmans

Het verschil tussen verbaal spiegelen en parafraseren
Parafraseren houdt het weergeven in eigen woorden, en samenvatten in, van het verhaal
van de cliënt. Het ligt in de aard van deze techniek dat er mogelijk een vervorming
plaatsvindt van wat de cliënt zegt. Verbaal spiegelen vindt plaats wanneer de therapeut
de cliënt zijn/haar spraaktoon benadert en de laatste paar woorden of het laatste woord
van de cliënt herhaalt en af en toe een licht vragende toon bezigt of een korte stilte laat.
Dit verbaal spiegelproces vermijdt vervorming van de woorden van de cliënt, en moedigt
de cliënt ook aan om meer te vertellen.
Bijzondere eigenschappen van rapport
Rapport is een schitterende methode om cliënt mee te krijgen in technieken die eerst
even vreemd zijn. Dan leid ik ze ernaartoe. In feite is afstemmen en leiden hiervoor
bijzonder geschikt in mijn ervaring. Wanneer mijn beschrijving van het gebeuren klopt
met wat er zich voordoet, dan gaat de cliënt vanzelf mee in wat ik uitprobeer. Misschien
kan ik het ook mooi vatten met de vergelijking dansen versus touwtrekken. Rapport
vestigen is als een ritmische tango dansen met zijn tweeën, werken met een cliënt
zonder goed bondgenootschap is trekken en sleuren en, jammer genoeg, weinig
bereiken.
Buffer tegen tegenoverdracht
Een correct begrip en het juist uitvoeren van goede rapport kan ons helpen om als
therapeut uit tegenoverdracht te blijven. Tegenoverdracht is de reaktie die ik als
therapeut kan geven op de patronen waarin de cliënt me meeneemt – de overdracht -
wanneer hij/zij het voortouw krijgt. Een cliënt die zich minderwaardig voelt gaat me
proberen groots te maken bijvoordeeld. Wat is hier rapport vestigen? Goede rapport is
hier paradoxaal genoeg niet meegaan met wat zij wil bereiken, maar volgen in de
minderwaardigheid. Dit kan ons vaak genoeg verrassen, omdat we soms voor we het
weten er al inzitten. De cliënt zal me aanspreken in mijn kompetentie, misschien zeggen
hoe zij me bewondert. Het is niet altijd makkelijk om dan op te merken wat de cliënt
bijna ongemerkt met zichzelf doet: zij maakt zich klein. Het vergt alertheid om bij dat
kleine te blijven. Ik hoef me niet aangesproken te voelen als helper, maar kan bij haar
in de kleinheid, depressie of de onmacht gaan zitten. Zo blijf ik uit het ijzersterke appél
van de cliënt om haar te gaan “redden”. Want daar wordt de cliënte nog statischer van,
en ikzelf kan het niet volhouden.
Rapport is dus “spiegelen” en niet “meelopen” in het patroon. Bij spiegelen ontmoet de
cliënt zichzelf is dat is enigermate confronterend, bij meelopen gebeurt er niets. Het
vraagt oefening en concentratie van de therapeut om goed te spiegelen. Soms verandert
dat even automatisch in meelopen, wanneer de concentratie verslapt, of wanneer het
appél van de cliënt bijvoorbeeld sterk aansluit bij de kwetsbaarheid van de therapeut.
Deze laatste wordt dan om de tuin geleid, en dus inderdaad “geleid” door de cliënt. De
therapeut verspeelt dan in feite zijn controle over de situatie en volgt het patroon dat de
cliënt hem oplegt, we zijn in de tegenoverdracht aanbeland.
26