De kunst van het vestigen van een diepe rapport - Christel Brughmans

Dit klopt helemaal met de zinsnede van Watzlawick die op de muren van onze I.V.cigarenfabriek
gekalligrafeerd staat: “You cannot not communicate”, vrij vertaald
als “Het is onmogelijk om geen invloed te hebben”.
Milton Erickson gebruikt het onbewuste als hulpbron, hij is een verhalenverteller.
Hij ontlokt het vertrouwen van de cliënt, door zijn scherp doorzicht in
intermenselijke communicatie, en laat hem vervolgens vrij om met hem mee te
gaan. Hij leidt de cliënt in een vertrouwvolle relatie naar onbewuste hulpbronnen.
Milton Erickson is een luisteraar, een observator vooral, en vervolgens een verteller
en een begeleider.
Wat Milton Erickson dus toevoegt is bijvoorbeeld dat een goede inductie het
experiëntiëel werk bevordert. In die zin is er zeker sprake van kruisbestuiving.
Hetzelfde geldt voor de grondhouding die enorm bevorderd wordt door het goed
vestigen van rapport. Rapport bevordert en verhoogt de empathie, empathie
bevordert rapport, het is een positieve spiraal en dat werkt faciliterend en
kataliserend voor het proces.
Ik heb me in de loop van het schrijven van dit hoofdstuk ook afgevraagd of het
thema niet eerder vertrouwen is, dan wel directiviteit. Want wat me enorm treft bij
Milton Erickson - hoewel hij vaak inderdaad een directieve werkwijze hanteert en
een hoogst eigenzinnig therapeut is – is hoezeer hij vertrouwen ontlokt, of eliciteert
bij de cliënt. In die zin is hij voor mij niet in de eerste plaats een man die directief
is, maar iemand die maakt dat een cliënt vertrouwen in hem heeft, en zich
daardoor overgeeft aan zijn werkwijze. De vraag is dan of vertrouwen wekken
hetzelfde is als directief zijn? Ik blijf erbij dat de paradox van het paard het op
sublieme wijze vat. De ruiter is begeleider, het paard leidt zijn eigen proces. Het is
zoals de rivier die stroomt door de bedding. De bedding behoudt en omvat de
rivier, tegelijk geeft de rivier door haar eroderende kracht ook vorm aan de
bedding. Het geheel krijgt vorm in de interactie.
I.V. gaat vérder: standing on the shoulders of giants
Wanneer we op de schouders van de reus gaan staan, in dit geval de reuzen Rogers
en Erickson, dan zien we plots veel vérder. Op welke wijze bouwt Interactionele
Vormgeving nu verder op deze fundamenten? Met ander woorden, wat zijn de
bijzondere troeven en pluspunten van onze I.V.-zijnswijze, zienswijze en
werkwijze?
Empathische directiviteit
Een therapeut is niet iemand die alleen maar volgt en meegaat. Hij moet kunnen
positief confronteren, suggesties geven en werkhypothesen vormen. Hij moet op
het gepaste tijdstip zijn dominantie gebruiken om het groeiproces vooruit te
stuwen. In zulk een confrontatie kan de therapeut een dissonante mening brengen.
Het blijkt dat sommige therapeuten het groeiproces van de cliënt juist afremmen,
omdat ze alleen maar ontvankelijk en volgend zijn, en niet confronterend durven
zijn.
Directief zijn kan bijvoorbeeld ook betekenen dat men weigert mee te gaan in het
negatief of zelfdestructief omgaan met zichzelf van de cliënt. (Van Haver, 2007)
Een specifiek voorbeeld waar te volgzaam zijn de groei kan stagneren is bij
seksueel misbruik of zware trauma’s. Soms zijn er geen woorden voor wat er is
meegemaakt, en is het moeilijk om de gruwelijke ervaringen te dragen. Schaamte
en woede een plek geven is niet min. Het kan soms lijken alsof de cliënt het
trauma niet wil bespreken. Er wordt geaarzeld, en allicht kan de therapeut denken:
het is té zwaar. Toch is het soms nodig om de aarzeling te laten spreken en te zien
of deze moeilijkste ervaringen ook niet benoemd kunnen worden om vooruitgang te
31