De kunst van het vestigen van een diepe rapport - Christel Brughmans

3. Meeleiden: Milton Erickson achterna
Sommige mensen zijn dominant: ze praten meer dan anderen, en hun partners kijken
vaker naar hun aangezicht dan zij naar die partners kijken. Dit is de beste startpositie
om je stemming over te brengen. Iemand die anderen emotioneel kan meeslepen heeft
invloed. Hij kan moeiteloos afstemmen op de stemming van de ander en brengt hen in
de ban van de eigen stemming. Sommige van deze mensen zijn interpersoonlijk zeer
effectief, zij kunnen een duizendkoppig publiek beroeren. Het getuigt van een diepgaand
en wezenlijk overwicht wanneer je de emotionele toon van een interactie kan bepalen:
het behelst het sturen van de emotionele gesteldheid van de ander.
Wanneer de therapeut het voortouw neemt, leidt zij de cliënt mee en wordt zij de
dominante gesprekspartner. Het wordt interactie. Dit is het taalgebruik van Milton
Erickson. Het is niet gericht op voelen wat er is en ervaren, maar op verandering van
toestand. Het is niet meer aktief luisteren - dat ging al vooraf - maar spreken en
beïnvloeden in de dialoog. Op dit moment is de therapeut dominant en volgt de cliënt.
Toch is de cliënt niet echt passief te noemen, want het is zijn onbewuste dat aan het
werk gaat, terwijl de bewuste geest wordt afgeleid.
Het Milton-model
Milton Erickson was een beroemde, succesvolle en tegelijk zeer sensitieve therapeut, met
grote faam vanwege zijn scherpe observatie van non-verbaal gedrag. John Grinder, die
samen met Richard Bandler Milton Ericksons werkwijze in kaart bracht, zegde dat
Erickson het belangrijkste model voor hem is geweest omdat hij de deur voor hem
opende naar een andere realiteit en ook naar een geheel andere klasse van realiteiten.
Grinder en Bandler noemden hun model het Milton-model (in tegenstelling tot het Metamodel).
“Erickson had respect voor het onbewuste van de cliënt. Hij nam aan dat er zelfs achter het meest
bizarre gedrag een positieve intentie schuilging, en dat mensen het beste kiezen uit wat hun op een
gegeven tijdstip ter beschikking staat. Hij werkte eraan hun meer keuzemogelijkheden te bieden en
ging er ook van uit dat mensen op een bepaald niveau al beschikken over de hulpbronnen die ze nodig
hebben om te kunnen veranderen.” (O’Connor en Seymour, 2002, p. 129)
Milton Erickson beschouwde hypnose als een natuurlijk verschijnsel dat door ieder mens
ervaren kan worden, wanneer de hypnotiseur zich tenminste kan aanpassen aan zijn
specifieke gedragingen en ervaringen. Erickson ging ervan uit dat het gedrag van de
cliënt moet gezien en begrepen worden, en dat het vervolgens kan bruikbaar zijn. Soms
wordt zijn aanpak ook wel eens de “utilization-approach” genoemd en daar zit heel veel
in. Wanneer we een gebruiks-aanpak hebben tegenover het gedrag van de cliënt, gaan
we er natuurlijk respectvol en aandachtig naar kijken en luisteren, want we hebben dit
gedrag (nog) nodig. Door dit woord ‘gebruiken’ te kiezen, wordt me ook veel duidelijk
van waar het om gaat in rapport. Het is me verbinden met het wereldbeeld en het
gedrag zoals het ís. Niet zoals ik het zou wensen, maar zoals het zich voordoet, om er
daarna mee aan de slag te gaan. Indien ik als therapeut dit niet huldig ligt het voor de
hand dat ik ga trekken en duwen aan een cliënt omdat ik hem graag in ander gedrag zou
krijgen. Erickson trekt niet, hij laat de cliënt zelf gaan omdat hij dat ook zelf wil. Dit
doet de cliënt omdat hij een vertrouwvolle en respectvolle relatie ervaart in rapport. Het
is zoals het “Don’t push the river” van Frits Perls.
Over trance en invloed: zijn we in een sekte beland?
Uit bovenstaand citaat blijkt duidelijk dat het hier niet gaat om het verwerven van
schadelijke invloed om iemand iets tegen zijn wil te laten uitvoeren. In de meeste
psychotherapie-richtingen wordt trouwens gebruik gemaakt van trance, slechts
hypnotherapie en NLP gebruiken het expliciet en benoemen het ook zo. Wanneer je ligt
vrij te associëren op de divan, of je zit op de stoel in een gestaltsessie, dan ben je in
feite met je aandacht diep naar binnen, in je zogenaamde ‘binnentijd’. In trance houd je
je intensief bezig met een beperkt aandachtsveld, en iedereen ervaart dat anders. Heel
15