Handreiking Samenwerking huisarts en wijkverpleegkundigen

| 1 Introductie
1.1 Het belang van de as huisartsen - wijkverpleegkundigen
Een patiënt komt uit het ziekenhuis thuis met een vergevorderd stadium van kanker.
Er is op dat moment nog geen thuiszorg nodig. Dat kan snel veranderen, er zal dan
behoefte zijn aan terminale zorg. Op verzoek van de huisarts gaat de wijkverpleegkundige
kennismaken met de patiënt. Ze bespreekt met de patiënt en diens partner hun wensen
en angsten en ze geeft uitleg over de zorg die kan worden geboden. Er wordt al een
aantal afspraken gemaakt voor als de situatie verergert. Het echtpaar waardeert dit zeer.
Ze voelen zich beter voorbereid en de wetenschap dat huisarts en wijkverpleegkundige
samenwerken geeft hen vertrouwen 1 .
Wijkverpleegkundige A heeft met enkele huisartsen in haar werkgebied een goede
samenwerking, anderen kent ze nauwelijks. Ze gaat daardoor ook anders met die
huisartsen om. “Als ik de huisarts persoonlijk ken, geef ik veel meer door en stel ik ook
gemakkelijker vragen. Bijvoorbeeld als ik denk dat er sprake is van een delier of als
ik zie dat een patiënt veel pijn heeft. Als ik de huisarts niet ken, ben ik daar veel terughoudender
in omdat ik niet weet of die dat wel op prijs stelt”.
Het eerste voorbeeld illustreert de winst van nauwe samenwerking tussen huisarts en wijkverpleegkundige.
Het tweede voorbeeld tekent de ‘gemiste kansen’.
Nauwe samenwerking tussen huisartsen en wijkverpleegkundigen is niet meer vanzelfsprekend,
terwijl het belang van die samenwerking juist toeneemt. Zorgvragen en zorgzwaarte nemen
toe in de eerste lijn. Dat hangt samen met demografische en maatschappelijke ontwikkelingen:
de toename van het aantal ouderen en daarmee van het aantal chronisch zieken
•
lijn (nog) niet kan
ouderen en andere zorgafhankelijke groepen blijven vaker / langer thuis wonen
meer mensen willen thuis sterven
• verkorting van de ligduur in het ziekenhuis
zoveel mogelijk zorg in de eerste lijn, waarbij de tweede lijn alleen doet wat in de eerste
Vooral huisartsen en thuiszorg krijgen met taakverzwaring te maken 2 . Dat maakt versterking
van de as huisartsenzorg - wijkverpleging urgent.
Een kernprobleem is dat er weinig direct contact is tussen huisartsen en wijkverpleegkundigen.
De voorheen ‘vanzelfsprekende’ contacten zijn in de loop der jaren afgenomen, door een
combinatie van factoren in beide voorzieningen. Door de indicering van zorg via het CIZ, de
nieuwe zorgverzekeringswet, de modernisering van de AWBZ en de inwerkingtreding van de
WMO is er veel in beweging. Dat maakt het organiseren van samenwerking extra complex
en stelt hoge eisen aan de flexibiliteit van die samenwerking.
Er is wederzijds geen duidelijk beeld meer van wat ieder doet waardoor zowel dubbelingen
als leemtes kunnen ontstaan. De patiënt wordt daar de dupe van. Patiënten- en gebruikersorganisaties
geven aan dat er juist meer samenhang moet zijn in de zorg in de eerste lijn 3 .
Deze handreiking wil door middel van praktijkvoorbeelden laten zien hoe versterking van de
as huisartsen - wijkverpleging mogelijk is en wil beide beroepsgroepen inspireren om met
die voorbeelden in de eigen situatie aan het werk te gaan. De handreiking is geen ‘blauwdruk’
en heeft ook niet de pretentie de ‘beste oplossing’ te laten zien. Het zijn praktijkervaringen
waar de betrokken verpleegkundigen, thuiszorgorganisaties en huisartsen tevreden over zijn
en waarvan zij verwachten dat die ook ‘toekomstbestendig’ zijn.
1.2 Gebruik van de handreiking
De handleiding is een praktisch hulpmiddel. Deze is op de eerste plaats bestemd voor huisartsen
en verpleegkundigen die binnen hun eigen situatie de onderlinge contacten willen intensiveren.
We houden het daarom vooral ‘praktisch’. Discussies over positiebepalingen, toekomststrategieën
en grootschalige veranderingen laten we rusten, hoewel we het belang daarvan
niet onderschatten.
Beleidsmakers, managers en ondersteuners van de eerste lijn hopen we met deze praktijkvoorbeelden
te inspireren bij het verder vormgeven van een stevige eerste lijn. Er zijn veel
samenwerkingsinitiatieven in de eerste lijn, maar er stranden er ook veel. Dit is zeker voor een
deel te wijten aan onvoldoende ondersteuning en facilitering. We willen met deze handreiking
mede bereiken dat er meer steun komt voor dit soort samenwerkingsverbanden.
De handreiking kan op maat worden gebruikt. Via het schema op de volgende pagina kan de
gebruiker snel vinden welke hoofdstukken en paragrafen een antwoord geven op diens vragen
en situatie.
U kunt eerst naar de hoofdlijnen kijken (hfd. 10) en vervolgens teruggaan naar de onderwerpen
waarover u meer wilt weten. U kunt ook aan de hand van uw vragen direct naar de voor u
meest relevante teksten gaan.
1
Dit huisbezoek is AIV-verpleging (Advies, Instructie en Voorlichting).
2
De Bakker, DH e.a.. 2005. Op één lijn. Toekomstverkenningen eerstelijnszorg 2020. Bilthoven, NIVEL/RIWM.
3
NPCF, nov. 2006. Eerstelijnszorg voorop! Op weg naar een geïntegreerde eerstelijnszorg vanuit patiëntenperspectief.
| Samenhangende zorg in de eerste lijn De as huisartsen - wijkverpleegkundigen |