Alles wat je altijd al wilde weten over de sociale zekerheid in België

zich naar nieuwe sociale categorieën richten (zoals de zelfstandigen), maar ondergingen ook
de bestaande prestaties (pensioenen, werkloosheid en kinderbijslag) positieve veranderingen.
Daarmee ontstonden er ook wijzigingen in de financieringswijze; de inbreng van de overheid
nam toe.
Langzaam aan evolueerde ons socialezekerheidssysteem van een gewone verzekering
tegen sociale risico’s naar een waarborg voor bestaanszekerheid voor iedereen. De wet van
1974 inzake het bestaansminimum moet zeker in deze context worden gezien.
Vanaf 1975 sloeg de crisis toe! Niet alleen kwam de economie ernstig in moeilijkheden, de
gevolgen voor de sociale zekerheid waren ook niet van de minste. Door de enorme stijging van
de werkloosheid, de toename van het aantal rechthebbenden en de moeilijkheden om de kosten
van de sociale zekerheid onder controle te houden, ontstonden er financiële problemen. De enige
oplossing was: de inkomsten moesten stijgen en de sociale uitkeringen moesten dalen. Vanaf 1982
heeft men een crisisbeleid gevoerd; zowel de financiën als de uitkeringen ondergingen grondige
hervormingen. Zo werden de verschillende categorieën in de werkloosheidsregelingen ingevoerd.
De verlaging van de uitkeringen trof voornamelijk de samenwonenden, de alleenstaanden en de
jongeren tijdens hun wachttijd.
Om het concurrentievermogen van de ondernemingen te verhogen, werden de laatste jaren de
werkgeversbijdragen voor de sociale zekerheid fors verlaagd en gedeeltelijk vervangen door
“alternatieve financieringsbronnen” (afkomstig van BTW-inkomsten).
Nochtans werden onlangs de minimumpensioenen opgetrokken en werden de wetgevingen
over het leefloon (het vroegere bestaansminimum) en de “inkomensgarantie voor ouderen” (het
vroegere gewaarborgd inkomen voor bejaarden) gewijzigd. Ten slotte mogen zelfstandigen vanaf
1 januari 2008 eveneens een terugbetaling krijgen voor de “kleine risico’s”.
C. Ideologische achtergrond
Aan de basis van de sociale zekerheid in de verschillende landen liggen steeds twee belangrijke
grondleggers, namelijk Bismarck en Beveridge.
Bismarck, de Duitse kanselier op het einde van de 19de eeuw, heeft een socialezekerheidssysteem
uitgewerkt waarvan de financiering wordt gedragen door de werknemers en de werkgevers, met
een staatsbijdrage voor de pensioenen. De uitkeringen zijn aan het loon gekoppeld, omdat men
ernaar streefde alle arbeiders het behoud van hun levensstandaard te verzekeren als bepaalde
risico’s optreden. Je kan dus spreken van een solidariteit onder de werkenden.
Lord Beveridge, die we in de eerste helft van de 20ste eeuw situeren, vond dat niet alleen
de werknemers, maar de totale bevolking recht heeft op bestaanszekerheid. Via belastingen
voorziet hij, ongeacht het type tewerkstelling, in eenzelfde forfaitaire uitkering voor elke burger
bij werkloosheid, ziekte, pensionering, enz.
Het Belgische systeem bevat kenmerken van beide stromingen. Zo worden de pensioenen bepaald
door de bijdragen die je hiervoor hebt betaald (Bismarck), maar heeft (bijna) iedereen recht
op terugbetaling van ziekenhuiskosten (Beveridge). Ook de regelingen van de sociale bijstand
kunnen volledig in het Beveridge-concept worden gezien.
De verschillende socialezekerheidssystemen die onze buurlanden hanteren, zijn vaak (geheel of
gedeeltelijk) terug te brengen tot het Bismarckiaans systeem (Duitsland) of zijn gebouwd op de
basisideeën van Beveridge (Verenigd Koninkrijk).
8