Het grote risico van de zorg - Verpleegkundigen & Verzorgenden ...

TNO-RAPPORT | R08-509 | 031.12997 41
5 Verpleegkundigen en verzorgenden in de geestelijke
gezondheidszorg
Instellingen voor geestelijke gezondheidszorg (GGZ) zijn er voor mensen met psychiatrische
stoornissen en psychische problemen. De GGZ-instellingen bieden behandeling,
zorg en begeleiding. Door alle verschillen in oorzaak en uiting van psychische
problemen, zijn er zeer veel soorten instellingen en organisaties voor geestelijke
gezondheidszorg. In de meeste regio’s zijn instellingen gefuseerd en kunnen
mensen terecht bij één geïntegreerde GGZ-instelling. In 2006 waren er in Nederland
41 geïntegreerde GGZ-instellingen voor volwassenen en 10 instellingen die
zich richten op kinder- en jeugdpsychiatrie. Daarnaast zijn er aparte klinieken voor
verslavingszorg (13 instellingen) en voor forensische psychiatrie (6 instellingen). Er
werken ongeveer 70.000 mensen in de sector (website GGZ Nederland -
www.ggznederland.nl/). Over welk deel daarvan verzorgende en/of verpleegkundige
taken heeft zijn bij ons geen gegevens bekend.
In 2001 is voor de sector een Arboconvenant afgesloten door de sociale partners in
de GGZ en de ministeries van SZW en VWS. De betrokken partijen hebben afspraken
gemaakt over het terugdringen van het ziekteverzuim en de WAO-instroom en
het verbeteren van de arbeidsomstandigheden in de periode 2001 tot half 2004.
Speciale aandacht kregen de arbeidsrisico’s psychische belasting en werkdruk,
agressie en onveiligheid en fysieke belasting.
In 2007/2008 voert de Arbeidsinspectie een nieuw inspectieproject uit op het gebied
van ondermeer fysieke belasting, agressie en geweld. De rapportage van dit project
is nog niet beschikbaar.
5.1 Fysieke belasting
5.1.1 Blootstelling, klachten en verzuim
Fysieke belasting speelt in de GGZ als arbeidsrisico een minder belangrijke rol dan
in veel andere zorgbranches. Omdat de meeste cliënten geen of zeer geringe fysieke
beperkingen hebben, komen zware til- en transferhandelingen met cliënten weinig
voor. Een uitzondering vormen bepaalde onderdelen van de psychiatrie, met
name de gerontopsychiatrie, waar wel een forse fysieke belasting voorkomt. Echter
ook in andere onderdelen van de GGZ zijn risicofactoren met betrekking tot fysieke
belasting aanwezig.
Door deze ondergeschikte plaats van het arbeidsrisico fysieke belasting in de branche
als geheel, bestaat de kans dat preventiebeleid fysieke belasting weinig prioriteit
krijgt. Dat een dergelijk beleid niet overbodig is wordt benadrukt door het feit dat
21% van de WAO instroom is gerelateerd aan klachten aan het bewegingsapparaat
(Van der Kemp e.a., 2006).
In 2003 en 2004 heeft in de sector GGZ een onderzoek plaatsgevonden in het kader
van het Arboconvenant GGZ. Hieruit blijkt dat bij 29% van de instellingen fysieke
belasting bij zorgverlenende disciplines als knelpunt naar voren komt uit de RI&E
(Risico-Inventarisatie en –Evaluatie). Bij de eerste meting van het Arboconvenant
(2003) voor deze sector lag dat percentage op 35,8%. De RI&E informatie op dit
punt blijkt echter gemiddeld 2,6 jaar oud en geeft daarmee geen actueel beeld van
de huidige situatie (Van der Kemp e.a., 2006).
Fysieke overbelasting kan leiden tot klachten aan het bewegingsapparaat, met name
rugklachten. Bij de eindmeting van het Arboconvenant (2004) blijkt dat 55% van