Het grote risico van de zorg - Verpleegkundigen & Verzorgenden ...

TNO-RAPPORT | R08-509 | 031.12997 9
1 Inleiding
1.1 Achtergrond
Werken in de gezondheidszorg brengt risico’s voor de gezondheid met zich mee,
die relatief hoog zijn. Vooral fysieke belasting is een bekend arbeidsrisico in de
zorgsector, onder andere omdat patiënten veelal hulp van het personeel nodig
hebben om zich te kunnen verplaatsen. Maar ook andere risico’s spelen een rol,
zoals agressie en geweld, prikaccidenten en blootstelling aan cytostatica. Daarnaast
is er in veel zorgsectoren sprake van een hoge werkdruk, onder andere doordat
er te weinig personeel is voor het werk dat moet worden verricht. Dit brengt niet
alleen risico’s op gezondheidsklachten en uitval door ziekte met zich mee maar is
ook een belangrijk aandachtspunt in het licht van het behoud van de arbeidscapaciteit.
Gezien de toenemende vergrijzing zal er in de komende jaren meer zorgcapaciteit
nodig zijn. De verwachting is dat in 2011 26% van de medewerkers in de zorg
ouder is dan 50 jaar waarmee er nog maar een beperkte invloed is op de vervangingsvraag:
deze zal pas na 2015 een rol spelen (Windt e.a. 2007). In de zorgsector
neemt echter de vraag naar personeel toe door een stijgende zorgconsumptie
door de verouderende bevolking (SER, 2006, Kwartel e.a., 2007). Met een stijgende
levensverwachting van de bevolking neemt het aantal niet-gezonde levensjaren
toe. Er is een toename van het aantal chronisch zieken te zien. Verder kan een
aantal ongunstige gezondheidstrends van invloed zijn op de toenemende vraag
naar zorg (overgewicht, weinig bewegen, gebruik tabak en alcohol) (Kwartel e.a.,
2007). Door deze trends is er in de komende jaren een personeelstekort te verwachten
bij verzorgend en verplegend personeel over de hele linie en in verpleegen
verzorgingstehuizen in het bijzonder (Windt e.a. 2007; SER, 2006). Als aan deze
vraag niet kan worden voldaan dan zal de werkdruk een steeds groter probleem
worden.
Een andere trend die direct van invloed is op de belasting en gezondheidsrisico’s
van verpleegkundigen en verzorgenden, is dat patiënten steeds korter in het ziekenhuis
verblijven. Hierdoor neemt de zorgvraag toe in intensiteit, zowel in het ziekenhuis
als in de thuiszorg. Tenslotte is er in de zorg, net als in andere sectoren,
aandacht nodig voor de leefstijl van verpleegkundigen en verzorgenden. Obesitas
is een toenemend probleem dat voor deze beroepsgroep dubbel nadelig is, enerzijds
omdat het leidt tot verminderde belastbaarheid en toenemend ziekteverzuim
(CBS, 2007) en anderzijds vanwege de steeds zwaarder wordende patiënten.
Gezien de bovenstaande ontwikkelingen is aandacht voor de aanpak van arbeidsrisico’s
van groot belang om uitval te voorkomen en de aantrekkelijkheid van het beroep
te vergroten.
Binnen de verschillende sectoren in de gezondheidszorg is de afgelopen jaren veel
aandacht besteed aan de arbeidsomstandigheden, doordat in veel zorgsectoren
een Arboconvenant is afgesloten tussen werkgevers en werknemersorganisaties en
het Ministerie van Sociale Zaken. In die Arboconvenanten zijn afspraken gemaakt
over het verminderen van de risico’s en daaraan gerelateerd ziekteverzuim. Ook
zijn afspraken gemaakt over de manier waarop die doelstellingen bereikt zouden
moeten worden. In dat kader zijn diversen maatregelen genomen en instrumenten
ontwikkeld en beschikbaar gesteld aan de instellingen binnen de betreffende zorgsectoren.
Dit lijkt zijn vruchten af te werpen want het ziekteverzuim in de zorgsector
is de laatste jaren afgenomen.