Het grote risico van de zorg - Verpleegkundigen & Verzorgenden ...

TNO-RAPPORT | R08-509 | 031.12997 7
Samenvatting
Op verzoek van V&VN bracht TNO de blootstelling aan arbeidsrisico’s in kaart van
verpleegkundigen en verzorgenden in de zorg, alsmede maatregelen en instrumenten
om die risico’s te verminderen. Achterliggend doel was om na te gaan in welke
mate arbeidsrisico’s kunnen leiden tot uitval of uitstroom van verpleegkundigen en
verzorgenden en welke maatregelen en middelen dit kunnen tegengaan. Het onderzoek
betrof alleen de belangrijkste risico’s, te weten fysieke belasting, werkdruk,
agressie en geweld, prikaccidenten en blootstelling aan cytostatica. Het overzicht
kwam tot stand via literatuuronderzoek en interviews met sleutelinformanten vanuit
de verschillende zorgsectoren. In het voorliggende rapport zijn de resultaten per
zorgsector weergegeven.
Arbeidsrisico’s
Gegevens over blootstelling aan arbeidsrisico’s zijn veelal afkomstig van de eindmetingen
die vanuit de diverse Arboconvenanten in de zorgsectoren zijn uitgevoerd.
Uit de resultaten wordt duidelijk dat verpleegkundigen en verzorgenden een
hogere fysieke belasting en een hogere werkdruk hebben dan andere beroepsgroepen.
Ook agressie en geweld komen relatief vaak voor. Voor prikaccidenten en
blootstelling aan cytostatica zijn geen representatieve gegevens beschikbaar over
de mate van vóórkomen, maar het is aannemelijk dat ook deze risico’s vaker voorkomen
bij verpleegkundigen en verzorgenden in de zorg dan bij andere beroepsgroepen
daarbuiten.
Er zijn wel duidelijke verschillen in problematiek tussen de zorgsectoren. Zo is bij
ziekenhuizen bijvoorbeeld de fysieke belasting, maar waarschijnlijk ook het risico op
prikaccidenten en de blootstelling aan cytostatica hoog in vergelijking met andere
zorgsectoren. Bij verpleeg- en verzorgingshuizen geldt dat voor fysieke belasting en
werkdruk. Agressie en geweld komen relatief vaak voor in de gehandicaptenzorg,
de geestelijke gezondheidszorg en de ambulancezorg.
Blootstellingcijfers op functieniveau binnen de beroepsgroep verpleegkundigen en
verzorgenden konden niet worden weergegeven omdat die gegevens nauwelijks
beschikbaar zijn.
Maatregelen en instrumenten
Mede dankzij de Arboconvenanten die in de verschillende zorgsectoren zijn afgesloten
zijn er in de afgelopen jaren veel projecten uitgevoerd c.q. instrumenten ontwikkeld
om de arbeidsrisico’s in de zorg aan te pakken. Dit geldt voor alle zorgsectoren
als het gaat om de fysieke belasting en agressie en geweld. Op het gebied
van werkdruk zijn er in de gehandicaptenzorg en bij verpleeg- en verzorgingshuizen
nog relatief weinig maatregelen beschikbaar, hoewel in die sectoren wel sprake is
van een hoog werkdrukrisico. Voor het beperken van de blootstelling aan cytostatica
en prikaccidenten zijn ook vele maatregelen en instrumenten ontwikkeld. Deze
zijn echter vooral bekend bij en toegepast in de ziekenhuizen en minder buiten de
ziekenhuizen. Daar ontbreekt het nog aan een goede naleving van de bestaande
wetgeving (cytostatica) en protocollen.
De hoge risicocijfers aan het eind van de convenantsperioden geven echter aan dat
de maatregelen nog onvoldoende resultaat hebben gehad. Voor zover er gegevens
bekend zijn over toepassing van instrumenten of hulpmiddelen, blijkt dat deze niet
altijd worden gebruikt. Dit is voor werkdruk nog sterker het geval dan voor fysieke
belasting. Werkdruk is een onderwerp dat nog niet zo lijkt te leven bij managers in