IN 3, oktober 2009 - Internationale Vereniging voor Neerlandistiek

het onderzoek. Dit leidt tot een vertekening van het totale beeld, waar Johansson
zich overigens ook terdege van bewust is. Dezelfde problematiek komt trouwens
ook in het Zweeds voor (bijvoorbeeld de werkwoorden framkomma, utkomma).
Na een bespreking van de syntactische functies die de werkwoorden kunnen
hebben, namelijk hoofdwerkwoord, koppelwerkwoord (enkel voor komen) en
hulpwerkwoord, volgt een bespreking van de variabelen die in het kwalitatieve
gedeelte van het onderzoek worden gebruikt. De zes eerste variabelen (onder
meer fysieke beweging, levend/niet-levend onderwerp) worden afzonderlijk van
de vier laatste besproken (onder meer accidentialiteit, aanwezigheid van het
voorzetsel te voor de infinitief), vermoedelijk omdat deze laatste alleen betrekking
hebben op de werkwoorden in de functie van hoofdwerkwoord. In het
onderzoek zelf is de bespreking van elk van de variabelen niet expliciet aangegeven,
maar verweven met de analyse van de semantiek van de werkwoorden
uitgaande van hun syntactische functie.
De resultaten van het onderzoek geven aan dat de prototypische betekenissen
van de werkwoorden komen en komma in het Nederlands en het Zweeds gelijk
zijn, terwijl er voor de meer perifere betekenissen, zoals in kaart gebracht in de
overzichtelijke netwerkschema’s, opvallende verschillen bestaan. Zo komt het
Nederlandse komen vaker voor als koppelwerkwoord met de daaraan verbonden
resultatieve betekenis, terwijl het Zweedse komma overwegend een temporele
betekenis uitdrukt in zijn hoedanigheid van hulpwerkwoord van toekomende
tijd. De studie geeft verder ook aan dat frequentie geen afdoende indicator is
voor het bepalen van prototypische en afgeleide betekenissen. Op welke basis
deze betekenissen dan wel vastgelegd werden is mij echter niet helemaal duidelijk
geworden.
Het onderzoek is in eerste instantie synchroon opgevat, ook al wordt er een
aantal vragen geformuleerd met betrekking tot de diachrone ontwikkeling van
de werkwoorden. Zo stelt Johansson de vraag of komen ooit in de Middelnederlandse
pseudocoördinaties is voorgekomen. Ook stelt ze de vraag hoe de grammaticalisatiepatronen
er voor komen respectievelijk komma uitzien, met andere
woorden of de ontwikkeling van meer grammaticale betekenissen uit de algemene
lexicale betekenissen van deze werkwoorden in beide talen gelijk is opgegaan.
Binnen dit promotieonderzoek blijven deze boeiende vragen onbeantwoord,
maar ze bieden interessante perspectieven voor de toekomst.
Dit proefschrift levert een waardevolle bijdrage aan de contrastieve taalkunde
in het algemeen en aan het contrastief onderzoek naar dit Germaanse talenpaar
in het bijzonder. Het is misschien een beetje jammer dat het boek in het
Zweeds en niet in het Nederlands is geschreven, hoewel de nadruk van het
onderzoek op het Nederlands ligt. Daardoor is het helaas minder toegankelijk
voor neerlandici.
– Gudrun Rawoens
1 Langacker, Ronald W., Concept, image and symbol. The cognitive basis of grammar. 1. Berlin &
New York, Mouton de Gruyter, 1990.
62