IN 3, oktober 2009 - Internationale Vereniging voor Neerlandistiek

zu künstliche aber doch eine reine Redens-Arth führet / und von gar
erbaulichen Sachen handelt / wie auch Hugens (Huygens) und Vondelen
(Vondel), so gar einer hohen Arth zu schreiben sich angemasset / nebst
Hofft (Hooft) und Westerbaen, Veens (Jan van der Veen?), Vos (Jan Vos)
und Deker (Jeremias de Decker) rühmlich nachgefolget (citaat Kiedroń,
195, zie ook 196–197).
Met deze inschatting van de Nederlandse poëzie stemt Hoffmannswaldau
overeen met andere Duitse auteurs, die de genoemde Nederlandse schrijvers
eveneens een belangrijke rol toekennen. Dit geldt met name voor Jacob Cats, de
in Duitsland meest vertaalde Nederlandse auteur tijdens de zeventiende eeuw.
Het wekt dan ook geen geringe verbazing bij de lezer dat Kiedroń schrijft ‘auch
heute wird Cats von den Literaturhistorikern nicht zu dem niederländischen
Kanon gerechnet’ (Kiedroń, 196), wat door een blik op de oudere en de recente
Cats-studie makkelijk te weerleggen valt (bijvoorbeeld Ten Berge 1979; Van
Gemert 1993; Luijten 1996; Porteman/Smits-Veldt 2008, 309–320).
Inhoudelijk gezien analyseert Kiedroń de verschillende in de Deutsche Vbersetzungen
und Getichte verzamelde werken van Hoffmannswaldau op de daarin aan
te treffen Nederlandse invloeden (Kiedroń, 205–258). Het hoofdmotief is voor
hem de op Justus Lipsius’ beroemde werk uit 1584 teruggaande constantia die hij
op de volgende wijze definiëert:
Die Haltung der Constantia bedeutet, dass die menschlichen Affekte
immer beherrscht werden. So handelt ein Renaissancist. Ein barocker
Mensch handelt genau umgekehrt: er zeigt die Affekte – und beschreibt
sie, manchmal sehr ungehemmt (Kiedroń, 206).
Nog afgezien van de mijns inziens niet overtuigende onderscheiding tussen
‘renaissancist’ en ‘barokmens’, zou een analyse van de poëticale invloed van de
genoemde Nederlandse auteurs op Hoffmannswaldau een vruchtbaarder aanzet
tot onderzoek geweest zijn. De enorme betekenis van Lipsius voor het vroegmoderne
intellectuele klimaat staat buiten kijf, maar juist daardoor laat zich de
zeventiende-eeuwse literatuur al te gemakkelijk tot de noemer van de ‘affectbeheersing’
reduceren.
De Nederlandse invloed op Hoffmannswaldaus gedichten in de bundel van
Benjamin Neukirch blijft voor mij helemaal vaag. Ook lijkt Kiedroń de Silezische
dichter tegen oudere aantijgingen over het ‘zedeloze en bombastische karakter’
(‘Schwulst und Erotik?’, Kiedroń, 270–288) van zijn poëzie te willen verdedigen,
wat – gezien het boven genoemde recente onderzoek over de ‘galante dichtkunst’
– niet overeenkomt met de huidige wetenschappelijke waardering van dit genre.
Al met al heeft Stefan Kiedroń Hoffmannswaldau in een ‘Nederlands daglicht’
gezet; het is te hopen dat verdere inhoudelijke analyses de Nederlandse
invloeden op het schrijverschap van de Silezische dichter ook thematisch zullen
kunnen exploreren.
– Bettina Noak
69