IN 3, oktober 2009 - Internationale Vereniging voor Neerlandistiek

vallen van de grand récite te doorbreken wat het historiografische vakgebied een
tijd verlamde. De taak van de schrijver. Het poëticale debat in de Nederlandse
literatuur 1968–1985, een omvangrijk werk van Sander Bax, sluit zich aan bij de
pogingen die naar methodologische vernieuwing streven.
In het inleidende deel van het boek bespreekt Sander Bax achtereenvolgens de
volgende methodes kritisch: de formalistische, functionalistische en contextuele.
Hij spreekt zijn ongenoegen uit over de resultaten die ze hebben opgeleverd.
Volgens hem tonen ze tekortkomingen, omdat ze altijd een of meer aspecten van
de literatuurhistorische stof onbelicht laten. Deze these formuleert hij op grond
van het beeld van de literatuur van de jaren zeventig in de literatuurgeschiedenissen
De verhalen erover vindt hij een ‘onvolmaakt verhaal’. Hij heeft een
simpele oplossing: hij combineert alle aanpakken in één studie om recht te doen
aan de door hem gestelde methodologische eisen.
De opzet van Bax’ werk is derhalve heel complex. De auteur doorloopt de
verschillende onderzoekspaden die hij met verschillende onderzoeksvragen
verbindt. In het boek worden enkele vaste stellingen ondermijnd en correcties
aangebracht ten opzichte van de geldende literaire opvattingen. De auteur
presenteert ze eerst om ze vervolgens te herzien. Zoals de titel aangeeft, is de
kwestie van de functie van de literatuur die toenmalige schrijvers haar toewezen,
de centrale onderzoeksvraag waarmee Bax zich bezighoudt. Hij laat ons zien hoe
de discussie over de autonomie van de literatuur op het niveau van de literaire
teksten verloopt en bewijst hiermee dat de schrijvers niet aan dit thema
ontkwamen, al werd en wordt dit vaak beweerd. Dat alles plaatst hij tegen de
achtergrond van de veranderingen binnen het literaire veld in de periode in
kwestie.
Een andere vragencluster vormen de bestaande vertellingen over de ‘drielandenstroming’
in de literatuur van de behandelde periode die graag door de literatuurhistorici
gehanteerd wordt. Bax trekt de scherpe tegenstellingen in twijfel
tussen de schrijvers Maatstaf, Tirade en Hollands maandblad aan de ene kant en
Raster en Revisor aan de andere kant, dat wil zeggen de verdeling in de realistische
– dus traditionele – tegenover de vernieuwende, postmodernistisch
genoemde literatuur, tegenstellingen die men vaak met betrekking tot de literatuurgeschiedenis
van de jaren zeventig hanteert.
Mijns inziens is het hem volkomen gelukt om zijn thesen overtuigend te
onderbouwen. Met zijn geslaagde onderzoek draagt Bax ongetwijfeld bij aan de
nieuwe beeldvorming over de literatuur van die tijd en brengt hij ook een
completer beeld van deze literatuurhistorische periode in kaart. De afzonderlijke
hoofdstukken kunnen eigenlijk los van elkaar gelezen worden, want ze vormen
kleine gesloten betogen op zichzelf.
Aangezien Bax in zijn onderzoek van meerdere strategieën gebruikmaakt, ver -
werkt hij ook verschillende soorten materiaal, onder andere literaire teksten en
statistische gegevens, de poëticale uitlatingen van contemporaine schrijvers en
literatuurhistorici alsook critici. En zo vinden we boeiende gedichtenanalyses
naast netjes en leesbaar opgemaakte en besproken diagrammen, tabellen en
81