IN 3, oktober 2009 - Internationale Vereniging voor Neerlandistiek

aanraden om ‘Een of twee Nederlandse literaturen? Is dat wel de goede vraag?’
te lezen voordat er nieuw onderzoek naar de ‘één of twee’-kwestie wordt
gedaan.
De bijdrage van Vandevoorde en Verbruggen wil bewijzen ‘dat het Vlaamse
literaire veld zowel autonoom was ten opzichte van Nederland als integraal deel
uitmaakte van het Nederlandse literaire veld’ in de jaren 1900–1914. Ook Grüttemeier
(in navolging van Pascale Casanova) signaleert een spanningsveld, in
dit geval tussen de twee soorten strategieën die schrijvers vanuit de periferie
gebruiken – assimilatie en differentiatie – en die wel tegenstrijdig zijn maar
elkaar niet uitsluiten. Hij analyseert het begrip van de ‘grote drie’ waarmee de
positie van Mulisch, Reve en Hermans in de canon aangegeven wordt, om te
zien of het op een vergelijkbare manier functioneert in Nederland en Vlaanderen.
Zijn conclusie luidt:
De top-hiërarchie rond de grote drie is een indicatie dat Nederland en
Vlaanderen in ieder geval sinds midden jaren negentig als een veld
kunnen worden beschouwd waarin van een Nederlandse dominantie
sprake is (303–304).
Ik zet deze conclusie voorlopig aan de kant, terwijl ik naar de andere bijdragen
kijk.
In ‘Bloeiende roos of aangestoken peer’ reflecteert Joris Janssens over het
gebruik van cijfermatig materiaal om Nederlands-Vlaamse literaire relaties te
verduidelijken. Hij concludeert dat cijfers kunnen helpen bij het formuleren
van gedetailleerde onderzoeksvragen, maar dat men toch belandt bij de kwestie
van literaire geschiedschrijving. Zijn gevoel voor complexiteit contrasteert met
de ongecompliceerde kijk van Grüttemeier hoewel zij allebei met de tegenstelling
individu/collectief werken:
En hier raken we de kern van de Noord-Zuidkwestie. Die gaat in
essentie over de complexe spanningsrelatie tussen enerzijds de individuele
eigenheid van een bijna onoverzichtelijke overvloed van al dan
niet literaire teksten en handelingen, en anderzijds het collectieve,
schijnbaar homogene gegeven van een nationale literatuur (258).
Humbeeck en Van Renssen, die over de periode 1980–1995 schrijven, suggereren
dat we te maken hebben met ‘een ontwikkeling in de richting van een
Nederlandstalig literair systeem met een gezamenlijk centrum’, Amsterdam.
Daar bevinden zich de belangrijkste uitgeverijen sinds de jaren tachtig van de
vorige eeuw, toen veel jonge Vlaamse auteurs bij Nederlandse uitgevers zijn
gaan publiceren. Deze conclusie wijst in dezelfde richting als die van Grüttemeier.
Het laatste stuk van Marc Verboord en Susanne Janssen stelt indirect een
uiterst belangrijk onderwerp aan de orde dat ook door Dorleijn en De Geest ter
84