hoe werkt een gemeente - Vereniging van Nederlandse Gemeenten

Sinds 7 maart 2002 (een datum om te onthouden) is een dualistisch bestuur voor gemeenten een feit. Het
dualisme richt zich met name op de verhouding tussen raad en college. Die verhouding kan min of meer
vergeleken worden met de verhouding tussen regering en Tweede Kamer. Hoewel de raad op grond van
de Grondwet nog steeds aan het hoofd van de gemeente staat, is in de duale verhouding niet langer sprake
van ondergeschiktheid van het college aan de raad, maar is het college nevengeschikt aan de raad en
hebben beide een eigen zelfstandige taak te vervullen:
o De raad heeft een volksvertegenwoordigende, kaderstellende en controlerende taak.
o Het college is belast met het besturen van de gemeente.
De raad kreeg ook zijn eigen ambtelijke ondersteuning. Dat is in ieder geval de griffier. Vaak zijn er ook
griffiemedewerkers. Dat is afhankelijk van de grootte van de gemeente en dus de raad. De raad bepaalt
zelf hoeveel ambtelijke ondersteuning hij wil. De raad is ook de werkgever van de griffier en de
griffiemedewerkers. De raad benoemt, schorst en ontslaat ze niet alleen, maar stelt ook de
arbeidsvoorwaarden vast. Het ligt voor de hand dat die zoveel mogelijk dezelfde zijn als voor de overige
ambtenaren van de gemeente.
De raad staat dus aan het hoofd van de gemeente. Dat doet, op zijn minst, vermoeden dat ook anderen die
rol toegedicht zou kunnen worden. Bijvoorbeeld de burgemeester, één wethouder, de wethouders, het
college van burgemeester en wethouders …… Over wie of wat hebben we het hier eigenlijk?
We bekijken de belangrijkste kamers op de gemeentelijke verdieping van Thorbecke’s huis na de
ingrijpende verbouwing in 2002 in vogelvlucht.
De raad
De samenstelling van de gemeenteraad wordt bepaald door de gemeenteraadsverkiezingen. Elke
gemeenteraad in ons land telt minimaal 9 en maximaal 45 leden. Het precieze aantal is afhankelijk van het
aantal inwoners van de gemeente. In principe kan iedere inwoner van een gemeente van 18 jaar of ouder
lid worden en leden kiezen van de gemeenteraad van die gemeente. Het zijn de politieke partijen die een
lijst van kandidaten opstellen, waaruit de kiezers een keuze maken. Verkiezingen voor leden van de raad
vinden eenmaal per vier jaar plaats.
Het raadslidmaatschap vergt behoorlijk wat tijd. Afhankelijk van de grootte van een gemeente gaat er per
maand 30 tot 100 uur werk in het raadslidmaatschap zitten. En dat gebeurt doorgaans in de vrije tijd, want
een raadslid krijgt wel een vergoeding voor zijn inzet, maar te weinig om van te kunnen leven. Het
raadslidmaatschap wordt meestal uitgevoerd naast een andere baan.
De vergaderingen van de raad zijn, een enkele uitzondering daargelaten, openbaar. In de gemeenteraad
heeft ieder lid een even zware stem. Beslissingen worden genomen bij meerderheid van stemmen. Hoewel
dat in de praktijk vaak wel gebeurt, zijn raadsleden niet verplicht te stemmen zoals hun politieke
groepering dat wenst.
De raad vervult, zoals hiervoor aangegeven, drie hoofdtaken: een volksvertegenwoordigende, een
kaderstellende en een controlerende.
De wijze waarop raadsleden hun volksvertegenwoordigende taak invullen is niet wettelijk geregeld. Het is
een aspect van de wijze van functioneren van raadsleden waarvoor elk raadslid afzonderlijk zijn
individuele verantwoordelijkheid draagt. Van belang is om te weten dat de Commissie Elzinga heeft
aangegeven dat raadsleden meer voeling moeten krijgen met wat er in de lokale samenleving speelt en
leeft. Vanuit die kennis kan dan, ook volgens de Commissie Elzinga, een partijpolitieke visie op de aanpak
van die problemen worden bepaald en kan die problematiek in de raad aan de orde gesteld worden. Op die
10