hoe werkt een gemeente - Vereniging van Nederlandse Gemeenten

1. Ambtenaar, iets bijzonders
Welkom. Welkom in de non-profit-wereld. Welkom in het land van regels, voorschriften en procedures.
Welkom in ambtenarenland. Menig lezer zal nu de wenkbrauwen fronsen. Duf, saai en dodelijk. Als dat
maar wat wordt!
Laat ik er kort over zijn. Als je je aangetrokken voelt tot de cynische ondertoon in de eerste alinea is er
eigenlijk maar één optie. Je legt dit boekje opzij om het nooit meer in te kijken, gaat omzien naar een
andere baan en zult nooit voelen, proeven en ervaren wat anderen zo enthousiast maakt.
Er is ook een andere optie: laat dat cynisme even voor wat het is en ontdek hoe barstens vol dynamiek
P&O-gemeenteland zit en hoe bijzonder het is om P&O-er in gemeenteland, ’ambtenaar’ te zijn.
Ambtenaar, wat is dat?
Een van de belangrijkste bronnen waar we een definitie van het begrip ambtenaar vinden is de
Ambtenarenwet. Die wet dateert van zo’n eeuw geleden. Van 12 december 1929 om precies te zijn. Toen
ondertekende toenmalig koningin Wilhelmina de wet die in de aanhef meldt ’Alzoo Wij in overweging
genomen hebben, dat regelen betreffende den rechtstoestand van ambtenaren behooren te worden gesteld’
en eindigt met ’Lasten en bevelen, dat deze met eene indeeling in het Staatsblad zal worden geplaatst, en
dat alle Ministerieële Departementen, Autoriteiten, Colleges en Ambtenaren, wie zulks aangaat, aan de
nauwkeurige uitvoering de hand zullen houden’.
De Ambtenarenwet begint, zoals nagenoeg elke wet, in artikel 1 met het bepalen van enige begrippen. Het
eerste lid van het eerste artikel luidt ’Ambtenaar in de zin van deze wet is degene, die is aangesteld om in
openbare dienst werkzaam te zijn’. En het tweede lid geeft aan wat we onder het begrip openbare dienst
moeten verstaan: ’Tot den openbaren dienst behooren alle diensten en bedrijven door den Staat en de
openbare lichamen beheerd’.
Ambtenaar en openbare dienst. Duidelijk, toch? Maar pas op. Hier bedriegt de schijn. Niet voor niets
wordt er sinds jaar en dag (heel) veel gesproken en geschreven over de werkelijke betekenis van die
begrippen. Zelfs gerechtelijke procedures komen er aan te pas.
Ik zal je in dit boekje niet vermoeien met alle mogelijke beschouwingen en invalshoeken over de
betekenis van de in de Ambtenarenwet gegeven definities. Het zijn er vele. Alleen een zoekopdracht naar
’definitie ambtenaar’ in Google levert circa 98.000 hits op. Wel wil ik je er op wijzen dat de talrijke
opvattingen die velen ten beste hebben gegeven over de juiste definitie voor jou als P&O-er van groot
belang kunnen en zullen zijn in je dagelijkse werkpraktijk. Al was het maar om vast te stellen welke
arbeidsvoorwaardelijke regeling nu wel of niet van toepassing is.
Ook wil ik je wijzen op het bijzondere van het ambtenaarschap zoals ik dat zie.
Competenties
Ik koppel dat bijzondere aan de nog altijd toenemende drang in overheidsland de focus te richten op kerncompetenties
waaraan overheidsorganen, waaronder gemeenten, zouden moeten voldoen. Sla er eens wat
willekeurige vacatures van gemeenten op na: ’Onze organisatie wil transparant, dienstbaar en bereikbaar
zijn’ en ‘Wij staan voor onze burgers, bedrijven en instellingen’. Het zijn niet alleen pogingen om tot
uitdrukking te brengen waarin de ene gemeente zich van de andere wil onderscheiden. Het zijn óók
statements waar het bijzondere van een gemeentelijk bedrijf als geheel in verscholen ligt.
4