Voortdur<strong>en</strong>d Russische toestell<strong>en</strong>. Ev<strong>en</strong> afweervuur. Ballon-captiv <strong>in</strong> de buurt. Nog steeds rook <strong>in</strong> Neu-Brand<strong>en</strong>burg. Wandel. Middag: aardappel<strong>en</strong> met erwt<strong>en</strong>. We krijg<strong>en</strong> bioscoop, auto’s, wodka, <strong>en</strong>z. Hal<strong>en</strong> water uitmeertje achter riddergoed. Grote wanorde <strong>in</strong> won<strong>in</strong>g<strong>en</strong> bij het kamp. Huiz<strong>en</strong> geplunderd. Bevolk<strong>in</strong>g grot<strong>en</strong>deelsweg of <strong>in</strong> de boss<strong>en</strong> gevlucht. Kolonel Van Aller Commandant, ook van de Amerikan<strong>en</strong>, Engels<strong>en</strong>, Frans<strong>en</strong>, Belg<strong>en</strong>,<strong>en</strong>z. <strong>en</strong>z. Bewak<strong>in</strong>g <strong>in</strong> Hollandse hand<strong>en</strong>, met toegevoegde Russische patrouille. Ook de gehele verdere verzorg<strong>in</strong>gaan ons toevertrouwd. ’s Middags maakt e<strong>en</strong> groep van ons e<strong>en</strong> wandel<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de omgev<strong>in</strong>g. Ze kruis<strong>en</strong> e<strong>en</strong>hoofdweg, waar ons e<strong>en</strong> 20 Russische tanks passer<strong>en</strong>. Kom<strong>en</strong> langs e<strong>en</strong> houtrand, waart ongeveer 30 oude mann<strong>en</strong>,vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> k<strong>in</strong>der<strong>en</strong> kamper<strong>en</strong>. Vrouw wijst ons e<strong>en</strong> meisje van e<strong>en</strong> jaar of 13, dat door de Russ<strong>en</strong> is verkracht.Kunn<strong>en</strong> we ook niets aan do<strong>en</strong>, zijnde de oorlog niet begonn<strong>en</strong>. Kom<strong>en</strong> terecht <strong>in</strong> e<strong>en</strong> artillerie opstell<strong>in</strong>g bijTann<strong>en</strong>krug. Aangehoud<strong>en</strong> door Russische soldaat. Heel hartelijk. Als hem duidelijk wordt dat we ge<strong>en</strong> Duitserszijn, maar we moet<strong>en</strong> dáár weg. Ker<strong>en</strong> terug. Grote rotzooi vooral bij de Frans<strong>en</strong>. Plunder<strong>en</strong> alles. Bij ons <strong>en</strong> deEngels<strong>en</strong> <strong>en</strong> Amerikan<strong>en</strong> het best. Russ<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> van alles weg, zelfs de ler<strong>en</strong> jass<strong>en</strong> van de Hollandsekampbewak<strong>in</strong>g.Vandaag rustig, behoud<strong>en</strong>s schietpartij op <strong>en</strong>kele vliegtuig<strong>en</strong>. Telegramm<strong>en</strong> aan Kon<strong>in</strong>g<strong>in</strong>, Pr<strong>in</strong>ses Juliana, Stal<strong>in</strong>,Rokosowaky <strong>en</strong> G<strong>en</strong>eraal Popopfak, onze bevrijder. Kwade ervar<strong>in</strong>g<strong>en</strong> van verschill<strong>en</strong>de wandelaars met deRuss<strong>en</strong>. Rooseboom op bezoek. Is herstell<strong>en</strong>de. Begraf<strong>en</strong>is met muziek van zev<strong>en</strong> Russische gesneuveld<strong>en</strong> op debegraafplaats. Om 20.30 bioscoop <strong>in</strong> de op<strong>en</strong> lucht van de Russ<strong>en</strong>. Om 24.00 gestaakt weg<strong>en</strong>s luchtalarm.Hauptmann Steger zou doodgeschot<strong>en</strong> zijn. Münch<strong>en</strong> <strong>en</strong> V<strong>en</strong>etië zijn gevall<strong>en</strong>.D<strong>in</strong>sdag 1-5-1945.Mooi weer. In Holland 1200 ton lev<strong>en</strong>smiddel<strong>en</strong> afgeworp<strong>en</strong>. Waterhal<strong>en</strong>. Bewoners t<strong>en</strong> dele terug <strong>in</strong> de won<strong>in</strong>g<strong>en</strong>vlak bij. Ruim<strong>en</strong> de rommel op. Methode Russ<strong>en</strong>: hele huis leeg hal<strong>en</strong>. Wat er dan over blijft (goud, <strong>en</strong>z.) nem<strong>en</strong> zijmee. Grote kamp toegankelijk gesteld. Internationale vlagg<strong>en</strong>parade op hoofd<strong>in</strong>gang. Rusland, Amerika, Engeland,Nederland, Frankrijk, Pol<strong>en</strong>, België, Italië, Servië. Enorme keet <strong>in</strong> Duitse barakk<strong>en</strong>. Brood uitgereikt. Afbraak vande wachttor<strong>en</strong>s <strong>en</strong> versperr<strong>in</strong>g<strong>en</strong>. Middag: erwt<strong>en</strong>soep. Waterhal<strong>en</strong>. Schrijf briefkaart (nooit aangekom<strong>en</strong>). Duitsvliegtuig werpt erg<strong>en</strong>s bij Neu-Brand<strong>en</strong>burg e<strong>en</strong> bom. Avond: pap van (zuur) gedroogd brood. Nog diverse Duitseafdel<strong>in</strong>g<strong>en</strong> verschol<strong>en</strong> <strong>in</strong> de boss<strong>en</strong>. Af <strong>en</strong> toe vuurgevecht te hor<strong>en</strong>. Terugkeer evacués uit de boss<strong>en</strong>. Van 19.00 tot20.00 concert Amerikaanse band. Waterhal<strong>en</strong>. Hitler dood, “kapoet” zegg<strong>en</strong> de Russ<strong>en</strong>.Wo<strong>en</strong>sdag 2-5-1945.Mistig. Mog<strong>en</strong> thans op eig<strong>en</strong> risico buit<strong>en</strong> het kamp. B<strong>en</strong>oemd tot barak-c<strong>en</strong>sor voor onze correspond<strong>en</strong>tie (eis vande Russ<strong>en</strong>). Propagandafilm wordt opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Gebrad<strong>en</strong> vlees uitgereikt, Ui<strong>en</strong> sjeu van Frans<strong>en</strong>. Reg<strong>en</strong>. Uit Duitseadm<strong>in</strong>istratie “Personalkarte”ontvang<strong>en</strong> (sehr gefährlich, Secret Service ? Ruhig). Zo dacht<strong>en</strong> ze dus over mij.Br<strong>en</strong>g aan Belgische majoor stukk<strong>en</strong> van Vlaamse SS-Freiwillige, gevond<strong>en</strong> <strong>in</strong> e<strong>en</strong> vernielde tre<strong>in</strong>. Behoud zelf alsaand<strong>en</strong>k<strong>en</strong> <strong>en</strong>ige t<strong>en</strong>tp<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Grote hoeveelheid meel ontvang<strong>en</strong> (drie <strong>in</strong> de pann<strong>en</strong>). Italië capituleert. Bom <strong>in</strong> debuurt, ’s Nachts nog e<strong>en</strong>. Geweldige schok.Donderdag 3-5-1945.Berlijn gevall<strong>en</strong>. Mooi weer. Rostock gevall<strong>en</strong>. Engels<strong>en</strong> <strong>en</strong> Russ<strong>en</strong> nog 45 Km van elkaar. Lübeck <strong>en</strong> Schwer<strong>in</strong>bezet. Prachtige wandel<strong>in</strong>g: kerkhof, beekje, tre<strong>in</strong>, panzerkazerne, verbrande kamp Poolse officier<strong>en</strong>. Onderwegverscheid<strong>en</strong>e dode paard<strong>en</strong>. Begraf<strong>en</strong>is van e<strong>en</strong> Fransman. Middag: erwt<strong>en</strong>soep. Van 14.30 tot 16.00voetbalwedstrijd teg<strong>en</strong> Engeland. Aanwezig twee Russische officier<strong>en</strong>. Volkslieder<strong>en</strong>. Nederland w<strong>in</strong>t met 3-2.Majoor Droste (adjudant kampoudste) draagt mij het onderzoek op om Nederlandse arbeiders <strong>in</strong> het kampverblijv<strong>en</strong>de, op hun betrouwbaarheid te test<strong>en</strong> (als oud-GS III-man). Contact met Engels<strong>en</strong> <strong>en</strong> Russ<strong>en</strong> te Wismar.Rangoon gevall<strong>en</strong>. Avond: drie <strong>in</strong> de pan. Om 19.45 uitz<strong>en</strong>d<strong>in</strong>g Radio Oranje bij barak 15. Laatste stuiptrekk<strong>in</strong>g<strong>en</strong>Derde Rijk. Kon<strong>in</strong>g<strong>in</strong> <strong>en</strong> Pr<strong>in</strong>ses <strong>in</strong> bevrijd Nederland aangekom<strong>en</strong>.Vrijdag 4-5-1945.Mooi weer. Uitgaansverbod weg<strong>en</strong>s rampass<strong>en</strong>. Engelse leger <strong>in</strong> 24 uur half miljo<strong>en</strong> krijgsgevang<strong>en</strong><strong>en</strong>. Hamburgbezet. Van 10.00 tot 12.00 onderzoek buit<strong>en</strong>landse arbeiders. Middag: pap. Wandel<strong>en</strong> toegestaan <strong>in</strong> ploeg<strong>en</strong> van 20tot 50 man, onder geleide. Russische G<strong>en</strong>eraal is ontevred<strong>en</strong> over de rotzooi. Wij niet de hoofdschuldig<strong>en</strong>. Verbod<strong>en</strong>erg<strong>en</strong>s b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> te gaan of iets mee te nem<strong>en</strong>. Russ<strong>en</strong> del<strong>en</strong> mede. Dat onze repatriër<strong>in</strong>g b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> zes tot acht dag<strong>en</strong>tegemoet kan word<strong>en</strong> gezi<strong>en</strong>. Middags voortzett<strong>in</strong>g onderzoek naar arbeiders. Wandel <strong>en</strong> praat met Rooseboom.Radio uitz<strong>en</strong>d<strong>in</strong>g<strong>en</strong> bij barak 15B veel belangstell<strong>in</strong>g. Duitsland capituleert. Om 21.50 mann<strong>en</strong>koor: “Wilt hed<strong>en</strong> nutred<strong>en</strong>” <strong>en</strong> Wilhelmus. In siertu<strong>in</strong>. Drie hoera’s voor de Kon<strong>in</strong>g<strong>in</strong>. Feestelijke stemm<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de barak.Zaterdag 5-5-1945.Goed weer. Kerkdi<strong>en</strong>st. Om 13.00 toespraak door Kolonel van Alles. Volkslied. Om 14.00 radiotoespraak. M<strong>in</strong>isterGerbrandy. Om 15.00 voetbalwedstrijd Nederland teg<strong>en</strong> Frankrijk. Volkslieder<strong>en</strong>. Russische officier<strong>en</strong> aanwezig.
Uitslag 7-2. Kamp commandant krijgt e<strong>en</strong> “Horch”. Onweersachtig. Krijg Amerikaans pakket. Avond: erwt<strong>en</strong>soep.Speciale uitz<strong>en</strong>d<strong>in</strong>g Radio Oranje. Bom of ontploff<strong>in</strong>g.Zondag 6-5-1945.Mooi weer. Kerk. Repatriër<strong>in</strong>g Poolse families (met vlag). Majoor van der Kroon vraagt mij Hollandse arbeiders,gelegerd <strong>in</strong> Pantzerkazerne na te peil<strong>en</strong>. Middag: Amerikaanse stamppot. Bewaar de helft voor vanavond. ’sMiddags naar Pantzerkazerne waar 29 Hollandse arbeiders ligg<strong>en</strong>. Hockey wedstrijd Nederland teg<strong>en</strong> Engeland (4-1). Voortdur<strong>en</strong>de trek Poolse families richt<strong>in</strong>g Oder. Duitse krijgsgevang<strong>en</strong><strong>en</strong> leg<strong>en</strong> onze beerput. Reg<strong>en</strong>.Nederlandse G<strong>en</strong>ie officier<strong>en</strong>, die de waterleid<strong>in</strong>g op gang hebb<strong>en</strong> gebracht, gedwarsboomd door Duitsesabotagedad<strong>en</strong>. Franse krijgsgevang<strong>en</strong>e zou door twee Duitsers uit h<strong>in</strong>der<strong>in</strong>g zijn neergeschot<strong>en</strong>. Niets van waas.Wel Duitsers <strong>in</strong> boss<strong>en</strong> gesignaleerd, waarop Russische patrouilles word<strong>en</strong> uitgestuurd.Maandag 7-5-1945.Goed weer. Bad<strong>en</strong> <strong>in</strong> Russische velddouche <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g. Amerikaans officier<strong>en</strong> <strong>in</strong> het kamp, De waterleid<strong>in</strong>g loopt !Middag: erwt<strong>en</strong>soep. Onderzoek naar Hollandse familie uit Neu-Brand<strong>en</strong>burg. Hockeywedstrijd Nederland teg<strong>en</strong>Engeland (3-0). Officieel: hed<strong>en</strong>nacht 2.47 Algehele capitulatie van Duitsland. Nog steeds trekk<strong>en</strong>de Pol<strong>en</strong>. Groepvan zeer verwaarloosde Russ<strong>en</strong>. Mussert gevang<strong>en</strong>. Voetbalwedstrijd Nederland teg<strong>en</strong> Engeland (7-3).D<strong>in</strong>sdag 8-5-1945.Pa 80 jaar. Prachtig voorjaarsweer. Van 10.00 tot 12.00 wandel<strong>in</strong>g langs Neu-Brand<strong>en</strong>burg, grote weg Neu-Strelitz,door terre<strong>in</strong> terug. Vele vernielde huiz<strong>en</strong>, auto’s, <strong>en</strong>z. V<strong>in</strong>d e<strong>en</strong> lijk <strong>in</strong> de sloot langs de weg. Zonder hoofd ? Naziman? Heeft laarz<strong>en</strong> aan. V<strong>in</strong>gers stek<strong>en</strong> bov<strong>en</strong> water. Op grasveld land<strong>en</strong> kle<strong>in</strong>e Russische verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gsvliegtuig<strong>en</strong>.Middag: soep met kalfsvlees. Bezoek van Hollandse arbeiders aan kamp. Om 16.15 rede van Churchill.Avondwandel<strong>in</strong>g van 19.00 tot 21.00. Prachtige omgev<strong>in</strong>g <strong>en</strong> wat e<strong>en</strong> ruimte. Boss<strong>en</strong>, mer<strong>en</strong>, waterval, primula’slelietjes van dal<strong>en</strong>. Aankomst Hollandse vrouw<strong>en</strong> uit Rav<strong>en</strong>sbrück. Als scherm voor Duitse troep<strong>en</strong> gedi<strong>en</strong>d. Velevrouw<strong>en</strong> gedood. Concert Servische meisjes <strong>en</strong> t<strong>en</strong>or <strong>in</strong> siertu<strong>in</strong>. Om 22.00 rede door de Engelse Kon<strong>in</strong>g.Wo<strong>en</strong>sdag 9-5-1945.Mooi weer. Wandel<strong>in</strong>g met Van Mals<strong>en</strong> naar Bagersdorf. Middag: aardappel<strong>en</strong> met pruim<strong>en</strong>. Onderzoek.Waterhal<strong>en</strong> bij de pomp. Avondwandel<strong>in</strong>g met Schlamilch. Naar bomtrechter. V<strong>in</strong>d<strong>en</strong> hulz<strong>en</strong> van lichtbomm<strong>en</strong>(flares) bij Franse lazaret. Wilde aardbei<strong>en</strong> aan spoorbaan. Waterleid<strong>in</strong>g loopt weer. Pol<strong>en</strong>trek.Donderdag 10-5-1945W<strong>in</strong>derig. Uitgaansverbod, <strong>in</strong> afwacht<strong>in</strong>g van e<strong>en</strong> nieuwe regel<strong>in</strong>g. Kerk. Ontvang zes pakjes lucifers, 20 Russischesigarett<strong>en</strong> <strong>en</strong> tabak. Middag: snert. Nog steeds stroom van evacués. Volksverhuiz<strong>in</strong>g. Middagwandel<strong>in</strong>g naar debeek. Voetbalwedstrijd Nederland teg<strong>en</strong> België (5-2). Om 22.00 pas water. Elektrisch licht doet het weer, doch magniet gebruikt word<strong>en</strong>. Eerst het hospitaal !Vrijdag 11-5-1945.Gisteravond weer elektrisch licht <strong>en</strong> ook water. Onweer. Warme nacht. Pracht weer. Wandel<strong>in</strong>g naar de Toll<strong>en</strong>seSee. Uitkijktor<strong>en</strong> (98 tred<strong>en</strong>). Begraf<strong>en</strong>is van Belg, Fransman <strong>en</strong> drie Russ<strong>en</strong> (<strong>in</strong> kuil gemieterd). Trek evacués <strong>in</strong>beide richt<strong>in</strong>g<strong>en</strong> houdt aan. Van 15.00 tot 17.00 concert <strong>in</strong> de siertu<strong>in</strong> van Troubadours, <strong>en</strong>z. Gehele dag ge<strong>en</strong> water.Wandel<strong>in</strong>g naar de beek, doch alle 3 pomp<strong>en</strong> l<strong>en</strong>s.Zaterdag 12-5-1945.Ge<strong>en</strong> maaltijd vandaag, want ge<strong>en</strong> water. Van 14.00 tot 18.00 wandel<strong>in</strong>g door boss<strong>en</strong> oost van de spoorbaan. Boomover de beek, als <strong>en</strong>ige overgang. Geplunderde hofsted<strong>en</strong>. Dode, opgezwoll<strong>en</strong> stier. Ser<strong>in</strong>g<strong>en</strong> geplukt. Grote dorst.Gelukkig heeft waterleid<strong>in</strong>g ev<strong>en</strong> gelop<strong>en</strong>. Rus schiet eig<strong>en</strong> kameraad aan. Vele Poolse trekkers (100 Km <strong>in</strong> 15dag<strong>en</strong>). Om 19.00 water. Gebaad. Duitse krijgsgevang<strong>en</strong><strong>en</strong> rukk<strong>en</strong> uit om spoorbaan te ruim<strong>en</strong>. Water.tot 23.00.Wandel<strong>in</strong>g met Schlamilch rondom het kamp. Om 22.30 op<strong>en</strong>luchtfilm van de Russ<strong>en</strong>. Veel toeschouwers, we<strong>in</strong>igte zi<strong>en</strong>. Gestaakt weg<strong>en</strong>s nader<strong>en</strong>de Duitse vliegtuig<strong>en</strong> (??). Technische stor<strong>in</strong>g eerder.Zondag 13-5-1945.Pracht weer. Water. Eerste locomotief langs de spoorbaan. Kerk. Stamppot gedroogde vis. Kurkdroog. Was. Droogtb<strong>in</strong>n<strong>en</strong> het uur. Mooie wandel<strong>in</strong>g, ondanks de hitte, naar het meer, Bos ruikt naar massa lelietjes van Dal<strong>en</strong>. VoetbalBelgië teg<strong>en</strong> Frankrijk (1-2). Merkwaardige atmosfeer teg<strong>en</strong> zonsondergang. Erg<strong>en</strong>s brand geweest ? Volopelektrisch licht.Maandag 14-5-1945.
- Page 7 and 8:
Jonkers, JanKgf. 30530, Stanislau k
- Page 9 and 10:
Sutherland, J.G. Kgf. 31752, Stanis
- Page 11 and 12:
nog geen brood. Onze eigen mensen h
- Page 13 and 14:
Regenachtig. Aardappeljassen, thans
- Page 15 and 16:
Vrijdag 03-7-1942.Kaart van Jaapje
- Page 17:
Huwelijksfoto van 28-7-1925 van M.P
- Page 20 and 21:
Van Paczkow naar Auschitz03-8-1942:
- Page 22 and 23:
Blok II is dus afzonderlijk van Blo
- Page 24:
Brief van Zus 25-7-1942 en van Tine
- Page 27 and 28:
’s Nachts om 02.00 luchtalarm ! K
- Page 29 and 30:
(latere toevoeging) Overdenking.Sch
- Page 31 and 32:
(weinig). De aardappelen van gister
- Page 33 and 34:
Maandag 2-11-1942.Goed weer. Aanvan
- Page 35 and 36:
Eén maaltijd. Om 12.00 eigen bruin
- Page 37 and 38:
met muziek ziet men hier en daar ee
- Page 39 and 40:
Kapitein B.F.G. de Hosson (Kgf. 300
- Page 41 and 42:
Twee van de vier lampen weggehaald.
- Page 43 and 44:
Donderdag 11-2-1943.Betrokken. Geen
- Page 45 and 46:
Woensdag 24-2-1943.Betrokken. Straf
- Page 47 and 48:
ondgezworven, contact hadden gehad
- Page 49 and 50:
Zelfde weer. Boekhoudles. Lemberger
- Page 51 and 52:
Betrokken, later regen. Druk corvé
- Page 53 and 54:
Schillerslied.Ik schil aan een pil
- Page 55 and 56:
Donderdag 3-6-1943.Hemelvaartsdag.
- Page 57 and 58:
Dinsdag 22-6-1943.Langste dag. Mooi
- Page 59 and 60:
Maandag 12-7-1943.Opklarend. Vannac
- Page 61 and 62:
tegengesproken, bevestigd, enz. In
- Page 63 and 64:
ontluisd, ondanks stemmenverhouding
- Page 65 and 66:
overvloedig nuttigen van tomaten. M
- Page 67 and 68:
Waarheen gaar de mensheid als gehee
- Page 69 and 70:
Zelfde weer. Pakje nummer 53: koek,
- Page 71 and 72: Zelfde mistige weer. Muis nummer 13
- Page 73 and 74: Zelfde weer. Brief van Zus van 1-11
- Page 75 and 76: Zaterdag 11-12-1943.Twee briefkaart
- Page 77 and 78: Natte boel. Pakje nummer 70 van 20-
- Page 79 and 80: Spreek Klaas (Tielrooy) en Langenha
- Page 81 and 82: Goed weer. Later regen. Middag: rap
- Page 83 and 84: Kapitein A.P. Berlijn (Kgf. 2954) o
- Page 85 and 86: Traktaties bij de koffie van de jar
- Page 87 and 88: Maandag 20-3-1944.Somber, fijne jac
- Page 89 and 90: Zaterdag 8-4-1944.Zelfde weer, zach
- Page 91 and 92: Koude, harde wind. Briefkaart van Z
- Page 93 and 94: Prachtig weer, Appelen in bloei. Ke
- Page 95 and 96: Wisselende bewolking. Regen. Tijden
- Page 97 and 98: Schitterende morgen. Slecht geslape
- Page 99 and 100: Zondag 30-7-1944.Goed weer. Kerk. M
- Page 101 and 102: Pracht weer. Kaart van Maarten van
- Page 103 and 104: Dinsdag 19-9-1944.Zelfde weer. Plaa
- Page 105 and 106: Maandag 16-10-1944.Opklarend. Wande
- Page 107 and 108: Dinsdag 14-11-1944.Nachtvorst. Onze
- Page 109 and 110: Woensdag 13-12-1944.Slik. Plaatjesa
- Page 111 and 112: Sneeuw en ijzel. Wandel. Middag: st
- Page 113 and 114: Donderdag 8-2-1945.Zon. Wandel. Mid
- Page 115 and 116: Zaterdag 3-3-1945.Zon. Sneeuwjacht.
- Page 117 and 118: Slechte nacht. Vang negen wandluize
- Page 119 and 120: In vroege morgen hevig trommelvuur
- Page 121: De “torpedo Versuchsanstalt” op
- Page 125: De Hinterste MühleMaandag 21-5-194
- Page 128: Onze truck is een braaf oud beestje