10429_infocus_parkinson_bw_17_tot

kan namelijk het gevolg van de ziekte zelf zijn, maar kan ook wordenveroorzaakt door dopaminerge medicatie. 3Seksueel disfunctionerenBij het seksuele disfunctioneren van parkinsonpatiënten kunnen zoweleen afgenomen als een toegenomen interesse in seks voorkomen. 74 Ineen kleine analyse uit de VS was bij de meerderheid van de deelnemendemannelijke parkinsonpatiënten sprake van een substantieel afgenomenseksuele aandrang, libido en orgasme. Bij degenen met een langereziekteduur bleek de seksuele fantasie toe te nemen, wat erop wijst datdegenen met een ernstiger ziekte wel degelijk interesse houden in seks. 75Soms gaan erectiestoornissen en impotentie juist gepaard met eenverhoogd libido. Dergelijke hyperseksualiteit is meestal medicatiegeïnduceerd.3 Afwijkend seksueel gedrag en drive, waaronder hyperseksualiteit,maken onderdeel uit van het dopamine-disregulatiesyndroom,wat verband houdt met het gebruik van dopaminergemedicatie door daarvoor vatbare patiënten. 45 Een andere oorzaak vanerectiestoornissen zijn leeftijdgebonden vasculaire aandoeningen, bijkomendediabetes mellitus of gebruik van bepaalde medicatie.Gastro-intestinaal disfunctionerenMeer dan de helft van de parkinsonpatiënten heeft maag-darmproblemen,zoals obstipatie en buikklachten, die vaak al vroegtijdig in het ziektebeloopontstaan. De oorzaak is gelegen is een afname van de darmperistaltiek.3Obstipatie is een van de meest voorkomende NMS bij de ziekte vanParkinson en kan voorafgaan aan andere klinische manifestaties vandeze aandoening. 76 Andere gastro-intestinale klachten, bijvoorbeeldernstige dysfagie wat kan leiden tot aspiratie, of gastroparese zijnzeldzaam bij deze aandoening.Een prospectieve studie, waarin bij duizenden mannen gedurende ruim20 jaar de ontlastingspatronen werden bijgehouden, vond dat mensenmet een initiële obstipatie – gedefinieerd als minder dan één defecatieper dag – een 2,7 keer zo hoog risico hadden op het ontwikkelen van deziekte van Parkinson. Het eindpunt lag na een gemiddeld interval vantien jaar na het ontstaan van de obstipatie. Tijdens deze studie werdgecorrigeerd voor verstorende factoren, zodat er kan worden gesproken44 InFocus Niet-motorische verschijnselen bij de ziekte van Parkinson