Restless legs syndromeHoewel in enkele eerdere trials is gevonden dat dopamineagonisteneffectief zouden kunnen zijn ter behandeling van idiopathisch RLS,is weinig onderzoek naar deze behandeling gedaan specifiek bij <strong>parkinson</strong>patiënten.4 In een recenter overzichtsartikel blijkt hiervoor welvoldoende evidence te bestaan. 132 Als regel zijn de dopamineagonisten bijlanger gebruik effectiever dan L-dopa en kennen ze minder augmentatie,dat wil zeggen uitbreiding van de RLS-klachten en het steeds vroegeroptreden daarvan.Autonoom disfunctionerenDe behandelopties voor verschillende autonome verschijnselen van deziekte van Parkinson staan vermeld in tabel 6.Tabel 6. Behandelopties voor autonoom disfunctioneren bij <strong>parkinson</strong>patiënten 46Symptomen enverschijnselenSialorroeSeborroeHyperhidroseObstipatieGastro-intestinalemotiliteitBlaasfunctiestoornisSeksueel disfunctionerenOrthostatischesyndromenBehandeloptiesBelladonna, anticholinergica, glycopyrrolaat, botuline toxine (offlabelgebruik),1% atropine oogdruppels (off-labelgebruik) enbestraling van speekselklierenZeep, shampooBotuline toxine, iontoforeseVerschillende laxeermiddelen, voldoende vochtinname, vezels,prucaloprid, macrogel, LCIG, DBS, dieetDomperidon, prucaloprid (off-labelgebruik)Algemeen: verminderde vochtinname ’s avonds,parasympatholytica, imipramine, fesoterodinfumaraat,darifenacine, botuline toxine (off-labelgebruik), optimaliseren vande dopaminerge medicatie, distigmine bromide, verlaging vande dosering anticholinergica bijv. desmopressine bij veelvuldigeaandrang ’s nachtsVerwijzing naar uroloogSildenafil, oraal apomorfine, alprostadilPsychotherapieVerwijzing naar seksuoloogPatiënteneducatie, niet-medicamenteuze interventies, midodrine,fludrocortison, yohimbine, droxidopa (niet verkrijgbaar inNederland)InFocus Niet-motorische verschijnselen bij de ziekte van Parkinson 67
ConclusiesPatiënten met de ziekte van Parkinson kunnen niet alleen last hebbenvan motorische symptomen, maar ook te kampen hebben met allerleiniet-motorische verschijnselen. Aangezien er voor sommige NMSgerichte behandelingsmogelijkheden zijn, is het belangrijk dezesymptomen tijdig te herkennen. Onderbehandeling leidt vaak <strong>tot</strong> eentoename van de ernst hiervan. Patiënten in de ‘off’-fase ervaren bijvoorbeeldvaker klachten van depressie, angst en pijn. 3Bij de medicamenteuze behandeling van NMS moet worden gelet opmogelijke geneesmiddeleninteracties en het recidiverend optredenvan NMS. Een vermindering van de dopaminerge medicatie en hetaanpakken van een dehydratie kan soms nuttiger zijn dan het toevoegenvan een extra medicijn. Bij de aanpak van de meeste NMS – vooraldepressie en dementie – is een multidisciplinaire en omvattende benaderinggewenst, die gericht is op het optimaliseren van de kwaliteit vanleven van de patiënten en hun naasten.68 InFocus Niet-motorische verschijnselen bij de ziekte van Parkinson
- Page 1 and 2:
InFocusNiet-motorischeverschijnsele
- Page 3 and 4:
ColofonInFocus Niet-motorische vers
- Page 6:
InhoudAfkortingenlijst 7Voorwoord
- Page 9 and 10:
STNTCA’sNucleus subthalamicusTric
- Page 11 and 12:
Tabel 1. Niet-motorische symptomen
- Page 14 and 15:
1. InleidingEpidemiologieHet optred
- Page 16 and 17:
ij 50%, verslikken bij 50%, symptom
- Page 18 and 19: InFocus Niet-motorische verschijnse
- Page 20 and 21: neurodegeneratieve aandoeningen kan
- Page 22: NEUROPSYCHIATRISCHESTOORNISSEN
- Page 25 and 26: ij degenen met dystonie. Verder ble
- Page 27 and 28: vroege ziekte van Parkinson komen c
- Page 29 and 30: gang geven regelmatig aanleiding to
- Page 31 and 32: In geval van verdenking op psychoti
- Page 34 and 35: 3. SlaapstoornissenSlaapstoornissen
- Page 36 and 37: EtiologieBij parkinsonpatiënten di
- Page 40: AUTONOOM EN SENSORISCHDISFUNCTIONER
- Page 43 and 44: medullaire centra (onder andere ros
- Page 45 and 46: kan namelijk het gevolg van de ziek
- Page 47 and 48: l eden van parkinsonpatiënten, van
- Page 50 and 51: 5. Medicamenteuze en niet-medicamen
- Page 52 and 53: atie, hebben deze middelen slechts
- Page 54 and 55: Figuur 1. Effect van een behandelin
- Page 56 and 57: Figuur 2. Effectgrootte van behande
- Page 58 and 59: de ziekte van Parkinson is onlangs
- Page 60 and 61: Multidisciplinaire samenwerkingDe b
- Page 62: SPECIFIEKE BEHANDELING VANNIET-MOTO
- Page 65 and 66: Neuropsychiatrische stoornissenDepr
- Page 67: gewezen. Haloperidol is gecontra-in
- Page 72: AppendixHandvatten NMS-diagnostiek
- Page 76 and 77: Literatuur1. Parkinson J. An essay
- Page 78 and 79: 35. Litvan I, Goldman JG, Tröster
- Page 80 and 81: 71. Magerkurth C, Schnitzer R, Brau
- Page 82 and 83: 108. Honig H, Antonini A, Martinez-
- Page 86: Van oudsher wordt verondersteld dat