Buiten de Orde 2010 lente

uiten de orde lente 2010
De ervaringen van 1918, waarbij onder druk van de revolutionaire
dreiging in een aantal Europese landen de achturendag werd
in gevoerd, hadden immers aangetoond dat de arbeidersklasse
alleen met revolutionaire middelen iets kon bereiken: ‘Alleen
door het toepassen van de erkende strijdmiddelen der directe
actie, zoals staking, lijdelijk verzet, boycot van politie, militairen,
kapitalisten en hun handlangers en van den staat, georganiseerde
belastingweigering enz. zouden zij in staat zijn, de regering
terug te dringen.’
Druk uitoefenen op de regering was noodzakelijk, maar de arbeidersklasse
zou pas blijvend succes hebben, wanneer die druk
zo krachtig werd, dat de regering voorgoed zou worden weggedrukt.
Anarcho-syndicalisme
De enige uitweg uit de crisis was volgens de Jong het anarchosyndicalisme.
Alleen door strijd zou de arbeidersklasse leren
strijden. De strijd moest wel een internationale strijd zijn. De
crisis was immers een internationaal verschijnsel en de gevolgen
waren voor de arbeiders overal hetzelfde. De crisis moest
dus ook internationaal worden opgelost. Nationalisme, dat de
eenheid van de mensheid ontkende en de geestelijke en organisatorische
eenwording van de wereld in de weg stond, zou de
crisis alleen maar verscherpen en leiden tot oorlog in plaats van
tot een oplossing. En nationalistische socialisme zou bovendien
alleen maar leiden tot nationaal-socialisme!
De strijd van de arbeiders tegen de crisis zou bovendien een
strijd voor de onmiddellijke invoering van het ‘socialistische
beginsel’ moeten zijn. Alleen dit zou een einde kunnen maken
aan crisis, oorlog, uitbuiting en onderdrukking. De arbeiders
zouden de bedrijven moeten ontrukken aan de macht van de
bezittende klasse en ze zelf moeten gaan beheren. Het socialisme
was geen zaak van de staat – dit zou slechts een tiranniek
staatsocialisme opleveren –, maar van de arbeiders. De voor het
socialisme vereiste organen zouden door de arbeidersklasse zelf
in het leven geroepen moeten worden, al zouden zij pas in de
revolutie tot volledige ontwikkeling komen. Ten behoeve van de
socialistische productie zouden de arbeiders zich daarnaast in
bedrijfs- en industrieraden moeten organiseren; daarnaast ook
op plaatselijk niveau in de buurten en wijken om zo de belangen
van de mens als consument te behartigen. De staat en het kapitalisme
konden slechts overwonnen worden door er een ander en
beter productiesysteem voor in de plaats te stellen.
Het was volgens De Jong dan ook de taak van de revolutionaire
arbeidersbeweging om deze organisatie van de revolutie doelbewust
voor te bereiden. Een eerste voorwaarde voor deze organisatie
was dat de arbeidersklasse eerst zichzelf zou organiseren.
De arbeidersklasse moest weer een eenheid gaan vormen. Het
afwijzen van het parlementarisme en de strijd tegen het kapitalisme
en de staat met het wapen van de arbeid zouden daarvoor
een grondslag kunnen zijn. De toenmalige vakorganisaties waren
volgens De Jong daarvoor over het algemeen niet geschikt. Zij
hielden zich uitsluitend bezig met reformistische belangenbehartiging
binnen het kapitalisme, terwijl zij de verwezenlijking van
het socialisme van de politieke partijen verwachtten. Er was een
doelbewuste, economische beweging nodig, die wist hoe ze een
nieuwe maatschappij wilde opbouwen, en die in staat was met
economische strijdmiddelen het oude staatsgezag te vernietigen
en het opkomen van een nieuw te verhinderen.
Reformistisch verzet
Strijd tegen de verslechtering van de levensomstandigheden
onder het kapitalisme was volgens De Jong echter niet per se
nutteloos. De sociale revolutie was immers een langdurig proces
waarvan de primaire ontevredenheid en het primaire verzet
slechts het begin kon zijn. De revolutionaire arbeidersbeweging
zou dit primaire verzet niet moeten ontkennen, maar het door
een principiële tactiek moeten omzetten en uitbouwen tot
een bewuste strijd voor het socialisme. Ieder verzet tegen
de verschijnselen van het bestaande stelsel moesten worden
toejuicht en worden aangrepen om inzicht te krijgen in de
onderlinge samenhang van deze verschijnselen.
De huidige crisis
In de tijd van De Jong vroeg men zich regelmatig af of de
crisis de doodscrisis van het kapitalisme zou zijn. Volgens
De Jong hing dit uitsluitend af van de arbeidersbeweging zelf.
Zolang die niet bij machte was het socialisme door te voeren,
zou het kapitalisme zichzelf handhaven. Ook vandaag de dag
zullen velen stiekem hebben gehoopt dat het kapitalisme de
kredietcrisis niet zou overleven. En na alle staatsinterventies
en de roep om regelgeving hebben sommige opportunistische
beleidsmakers het einde van het kapitalisme in zijn huidige
vorm zelfs al luidkeels aangekondigd 5 . Toch zijn we verder dan
ooit verwijderd van de val van het kapitalisme zoals De Jong
die zich voorstelde – en hij was al behoorlijk pessimistisch.
De arbeidersklasse – als we daar überhaupt nog van mogen
spreken – is nog sterker verdeeld dan in de jaren dertig. En van
een revolutionair klassenbewustzijn is al helemaal geen sprake
meer. Toch biedt de huidige crisis ook weer kansen, zeker nu
er wederom grote bezuinigen op komst zijn die heel wat ontevredenheid
zullen veroorzaken. Strijd tegen verslechterende
levensomstandigheden was beslist niet nutteloos volgens
De Jong. Het blijft alleen de vraag wie er tegenwoordig nog
in staat zijn om dit primitieve verzet te mobiliseren voor een
bewuste strijd voor het socialisme. Er vanuit gaan dat revolutionair
verzet niet mogelijk zou zijn, is nog steeds funest. Wie
neemt de handschoen op?
Noten:
1 Albert de Jong (1891-1970) was in de periode voor de
Tweede Wereldoorlog in de libertaire beweging een zeer
actief spreker op het gebied van anti-militarisme en anarcho-syndicalisme
en een zeer productief schrijver. Hij
was redacteur van verschillende anarchistische bladen,
waaronder De Wapens Neder en De Syndicalist. Het laatst was
het orgaan van het Nederlands Syndicalistisch Vakverbod
(NSV), dat tevens verantwoordelijk was voor de uitgave van
zijn brochure over de commissie-Welter. Tussen 1936 en
1940 was De Jong bovendien secretaris van de NSV.
2 Oud-Minster van Koloniën Ch.J.I.M. Welter heeft zijn hele
leven lang binnen de Rooms-Katholieke Staatspartij en
de KVP een conservatieve oppositie gevoerd. Tijdens de
Tweede Wereldoorlog was hij een bewonderaar van Pétain
en sympathiseerde hij met Vichy-Frankrijk. W.H. Westerman
werd een jaar na het verschijnen van het rapport lid van de
Tweede Kamer voor het Verbond van Nationaal Herstel,
een extreemrechtse club met autoritaire tendenzen. Al eerder
was hij lid van de Nationale Unie van F.C. Gerretson.
3 Dit aantal zou nog toenemen en een hoogtepunt bereiken
in 1935 met ongeveer een half miljoen werklozen (op een
inwoneraantal van zo’n acht miljoen mensen) oftewel een
kleine 20% van de beroepsbevolking.
4 De Jong merkt op dat er gemeenten waren die helemaal
geen werklozensteun kenden, of waar de werklozen met
hun gezinnen moesten leven van f 5,- à 6,- zoals in Marum,
of zelfs van f 4,- zoals in Hoogeveen.
5 Zo pleitte Wouter Bos eind vorig jaar nog voor ‘beschaafde
kapitalisme’, iets wat bij de SDAP in de jaren dertig ondenkbaar
zou zijn geweest.
12