Buiten de Orde 2010 lente

uiten de orde
Communisme
In de eerste plaats moet opgemerkt worden dat het communisme
dat hier aan de orde komt niet hetzelfde is als stalinisme of leninisme.
Dat was staatskapitalisme en helmaal niet communistisch,
laat staan libertair communistisch. De meeste anarchisten zijn
libertaire communisten en de theorie ervan wordt voornamelijk
geassocieerd met Kropotkin.
In tegenstelling tot het mutualisme en collectivisme gaat het
libertair communisme niet uit van de markt; want er zijn geen
markten meer. Het is gebaseerd op de afschaffing van het geld
en van andere ruilmiddelen die zijn gebaseerd op de uitwisseling
van arbeid. Er is dus geen loonarbeid én geen loonsysteem (‘Van
iedereen naar vermogen, voor iedereen naar behoefte’).
Het communistisch anarchisme breidt het collectieve bezit uit
naar de producten van de arbeid. Dit betekent niet dat we elkaars
tandborstels zullen gebruiken, maar simpelweg dat goederen vrij
beschikbaar zijn voor iedereen die ze nodig heeft. Kropotkin:
‘Communisme, maar niet het monastieke- of het kazernecommunisme,
dat voorheen werd bepleit [door staatssocialisten],
maar het vrije communisme dat de geoogste of geproduceerde
producten ter beschikking stelt aan iedereen, en dat iedereen de
vrijheid heeft om deze producten naar behoefte te consumeren
in zijn [of haar] eigen huis.’
Communistische anarchisten drongen aan op de afschaffing van
het geld omdat de markt als zodanig veel problemen veroorzaakt,
problemen die door het kapitalisme ongetwijfeld alleen maar
groter zullen worden, maar die ook in een niet-kapitalistisch
marktsysteem zouden bestaan. Het meest voor de hand liggende
probleem is het feit dat het inkomen geen afspiegeling is van
de behoeften; een rechtvaardige samenleving zou dit erkennen.
Veel behoeften kunnen niet door de markt geleverd worden
(publieke voorzieningen, efficiënte gezondheidszorg). Markten
blokkeren bovendien informatie die nodig is voor het maken van
verstandige beslissingen (dat iets 5 pond kost zegt niets over de
vervuiling die wordt veroorzaakt, of over de arbeidsomstandigheden
op de werkplaats waar het product is gemaakt). Anti-sociale
activiteiten worden daarnaast systematisch beloond door de
markt (vervuilende bedrijven kunnen hun prijzen verlagen om hun
winsten te vergroten en worden beloond met een groter marktaandeel
als resultaat). De marktkrachten produceren collectief
irrationeel gedrag als resultaat van gefragmenteerde individuele
actie (concurrentie kan bijvoorbeeld ertoe leiden dat er harder en
langer moet worden gewerkt om op de markt te overleven en het
kan ook overproductie en crisis veroorzaken, wanneer bedrijven
reageren op dezelfde marktsignalen en daardoor de markt overspoelen).
De behoefte aan winst zorgt ook voor toenemende
onzekerheid en dus de mogelijkheid van crisis en de daaruit
resulterende sociale ellende.
In het anarcho-communisme zal de aanwending van productiefactoren
niet gebaseerd zijn op het vergelijken van prijzen, maar
op het vergelijken van de gebruikswaarde van specifieke goederen
en van hun relatieve schaarsheid. De vergeleken gebruikswaarden
zullen zowel positief (voldoet het product aan de gestelde eisen?)
als negatief (welke vervuiling veroorzaakt het? hoe veel arbeid
is er voor nodig?) zijn. Op deze manier kan men de werkelijke
informatie over de kosten (die vaak door de prijs verborgen wordt
gehouden) bekend maken en gebruiken om verstandige beslissingen
te nemen. Schaarsheid zal worden bekendgemaakt door syndicaten
die zullen communiceren hoeveel orders zij ontvangen
hebben in verhouding tot hun normale capaciteit – als syndicaten
meer orders krijgen, wordt de schaarsheid van hun producten
groter, waardoor zij andere syndicaten zullen informeren om naar
vervanging voor die goederen te zoeken.
Bewijzen
Dat klinkt allemaal erg mooi, in theorie – zal er gezegd worden.
Maar dat hoeft niet zo te zijn, aangezien er overweldigend empirisch
bewijsmateriaal is voor de libertaire economische ideeën.
Bijvoorbeeld: arbeidersparticipatie in de bedrijfsvoering en winstverdeling
vergroten de productiviteit. Bedrijven die worden geleid
door werknemers zijn productiever dan kapitalistische bedrijven.
Een onthutsende 94% van de 226 studies over dit onderwerp
toonde een positief effect (waarvan 60% significant). Wil een
particulier bedrijf een grote impact hebben op de prestaties,
dan blijkt in de besluitvorming arbeidsparticipatie noodzakelijk
te zijn.
Coöperatieven kennen bovendien kleine verschillen in loon en
status (de verschillen lopen uiteen van minder dan 1:10 vergeleken
met 1:200 of meer in particuliere ondernemingen). Het hoeft
niet te verbazen dat een hoge mate van gelijkheid voor meer productie
zorgt, aangezien arbeiders er niet van houden om zich uit
te sloven om anderen rijk te laten worden van hun eigen arbeid.
En wat te denken van het ontbreken van een aandelenmarkt?
Dat de aandelenmarkt in de huidige cyclus slecht is voor de reële
economie hoef ik niet uit te leggen. Ze wordt echter ook gekenmerkt
door serieuze communicatieproblemen tussen managers
en aandeelhouders. Bovendien beloont de aandelenmarkt eerder
het opblazen van de winsten op de korte termijn dan de groei
op de lange termijn, wat leidt tot overinvesteringen in bepaalde
industrieën en zorgt voor een toename van risico’s en gokgedrag.
Het bankenkapitalisme kent daarnaast veel minder extreme conjunctuurverschillen
dan het aandelenkapitalisme.
De succesvolle coöperatieven onder het kapitalisme, zoals
Mondragón in Baskenland, werken meestal samen in groepen
en bewijzen zo dus het nut van de agro-industriële federatie. Ze
hebben ook vaak hun eigen banken. Dit laat zien dat Proudhons
ideeën in de praktijk kunnen worden toegepast.
Er zijn ook nog de voorbeelden van de verschillende sociale
revoluties die overal ter wereld hebben plaatsgevonden. Geen
anarchistisch verhaal is compleet zonder de Spaanse Revolutie
van 1936 en mijn verhaal is geen uitzondering. Dit echter met een
reden, omdat de Revolutie laat zien dat libertair zelfbeheer ook
op grote schaal werkt, waarbij de meeste industrie in Catalonië
succesvol werd gecollectiviseerd en grote grondgebieden gezamenlijk
beheerd en bewerkt werden. Ook meer recentelijk,
tijdens de opstand tegen het neo-liberalisme in Argentinië, werden
gesloten werkplaatsen overgenomen. Deze gerecupereerde
fabrieken laten zien hoe, terwijl de bazen ons nodig hebben, wij
hen niet nodig hebben.
Hoe gaan we dit bereiken?
Na een overzicht van de wenselijkheid en de geldigheid van het
libertaire communisme, moet nu de vraag gesteld worden hoe we
7