Buiten de Orde 2010 lente

uiten de orde
En het is al zo’n lange strijd geweest. Het begon in 1972, in de
grimmige vroege dagen van de dictatuur van Soeharto, toen 525
hectare land werd gestolen van de boeren die het bewerkten en
dit werd overgedragen aan een van de plantagebedrijven van de
staat, PTPN II. Hun oogsten werden vernield, hun huizen platgebrand.
De mensen klaagden en eisten schadevergoeding van PTPN
II. Ze kregen een schamel bedrag, en dan alleen als ze aan de
onderneming het recht om het land te bewerken zouden overgeven,
anders zouden ze als communisten worden bestempeld.
Natuurlijk weigerden zij, maar in feite was daarmee de zaak
afgedaan, omdat je op dat moment in de geschiedenis nergens
naar toe kon als je eenmaal zo’n stempel had gekregen. Generaal
Soeharto was zeven jaar tevoren aan de macht gekomen met
steun van de VS en Engeland, en begon meteen – blijkbaar met
instemming van die twee Westerse mogendheden – minstens een
half miljoen leden van de Indonesische Communistische Partij af
te slachten. Zijn militaire regering voerde een waar terreurbewind
over de bevolking en de komende decennia hing het gevaar van
een grote slachting boven het hoofd van iedereen die ook maar
enigszins aan verzet dacht.
Een euforistisch vloedgolf
Toen stortte in 1998 de economie in, en de opstand die al een
paar jaar op uitbreken stond, vatte uiteindelijk vlam. Het oproer
verspreidde zich snel over de archipel, en uiteindelijk moest
Soeharto vertrekken. In het kielzog van de val van zijn macht
bloeiden in heel Indonesië nieuwe bewegingen op, terwijl overal
mensen de gelegenheid aangrepen om onrecht uit het verleden
ongedaan te maken en de euforische vloedgolf naar een andere
toekomst te berijden. In Noord-Sumatra begonnen de vele verschillende
gemeenschappen die van hun land waren verdreven
te proberen om dit terug te krijgen. Achtentwintig jaar werken
voor iemand anders in een fabriek of een plantage, of je inkomen
als straatverkoper bij elkaar scharrelen had hun verlangen om
ooit weer eens boer te zijn niet doen afnemen. Een van deze
gemeenschappen bestond uit de rechtmatige eigenaars van de
525 hectare grond die was bekend geworden als Persil IV, in het
regentschap Deli Serdang.
In de eerste jaren vond de strijd plaats in de rechtbank, maar
hier kwam niets uit; of beter gezegd, niets concreets. Want al
werden er technische overwinningen behaald, de boeren kregen
geen vrije toegang om hun land te bebouwen. De beslissing van
het Indonesische Hooggerechtshof heeft de claim van de boeren
op hun landseigendom weliswaar bevestigd, maar toen PTPN II
in hoger beroep ging, heeft de rechtbank ook toegegeven dat
de planten die ze op dat land hadden gezaaid, aan het bedrijf
toebehoorden. Tegen die tijd was echter het hele gebied beplant
met oliepalmen, het opkomende nieuwe wondergewas dat de
Indonesische economie op een hoger plan zou brengen.
Als het volk eigenaar is van het land, maar de onderneming van
de bomen – wie zal dan het land bebouwen? Het antwoord zal
velen niet verbazen: degene die de meeste macht kan gebruiken.
De onderneming maakte gewoon een deal met de politie, de
militairen en de lokale maffia om samen te werken en de boeren
werd alweer de toegang tot hun land ontzegd. De gewassen die
zij zaaiden tussen de palmbomen, wat duidelijk in overeenstemming
was met hun door de rechter bevestigde rechten, werden
uit de grond gerukt.
Het geweld van het heden ontleent zijn
gezag aan het geweld van het verleden
De Koude Oorlog liep af en er begonnen nieuwe oorlogen, maar
het patroon van onderdrukking veranderde niet. Indonesië heeft
nog geen proces doorgemaakt waarin de bloedbaden en genociden
van de Nieuwe Orde van het Soeharto-regime aan de kaak
werden gesteld – te veel politici en generaals die vandaag aan de
macht zijn, waren er toen te diep bij betrokken. De Indonesische
staatsbedrijven kunnen dus ongestraft winsten blijven maken
met gestolen land onder de dreiging van massamoord. Het
geweld van het heden ontleent zijn gezag aan het geweld van het
verleden.
In 2006 vroegen de boeren van Persil IV de steun van studenten
van universiteiten in de buurt, en samen met hen namen zij het
besluit om hun focus van de valse hoop van de rechtszaal, waar
recht wordt gegeven aan mensen met geld en macht, te verschuiven
naar de directe actie. Ook tijdens de juridische strijd waren
er landbezettingen geweest, maar nu werd dit de belangrijkste
strategie om het land terug te krijgen. Er werd een nieuwe, minder
hiërarchische organisatie opgericht – Gerakan Tani Persil IV
Deli Serdang (Boerenbeweging van Persil IV) – en acht studenten
besloten te leven in de gemeenschap en op het bezette land om
de strijd te ondersteunen en de agressie van de autoriteit proberen
af te schrikken.
In 2007 vernietigden lieden in dienst van PTPN II de gewassen
die de boeren tussen de palmbomen hadden geplant. Een paar
maanden later werd hun bedrijfsgebouw ook afgebrand toen
het tijdelijk leegstond. Door dergelijke gebeurtenissen begonnen
de boeren hun geduld te verliezen en kwamen er meerdere
gevallen van open confrontatie. Maar dit was wel de impuls die
zorgde voor een langer durende bezetting die eind 2007 begon
en duurde tot het begin van 2008. Een breed scala aan gewassen
werd geplant: cacao, peper, maïs, cassave en rubber; enkele
palmbomen werden vernield om plaats te maken voor een chaotisch
vruchtbaar bevrijd gebied, temidden van de steriele rijen
van monoculturele oliepalmen.
In momenten van bezetting is er een tijdelijke vrijheid wanneer
de plantage niet kan functioneren. De mensen moesten beslissen
hoe zij die vrijheid het beste konden gebruiken. Er was wat onenigheid
over wat te doen met de vruchten van de oliepalm. Een deel
van de gemeenschap was voor het oogsten van de vruchten van
de onderneming om ze vervolgens te verkopen. Maar een ander
deel van de gemeenschap was tegen deze richting. Zij geloofden
stellig dat het stelen van deze vrucht alleen maar zou leiden tot
afhankelijkheid van de oliepalmbomen, en daarom een verzwakking
van de strijdlust van het verzet zou zijn.
Dit andere kamp geloofde dat het doden van de palmbomen
de manier was om PTPN II te verslaan. Verschillende methoden
werden geprobeerd. Ze experimenteerden met het maken van
kleine vuren aan de voet van de palmbomen, en dit werkte, maar
te langzaam. Kettingzagen maken veel lawaai en trokken te veel
aandacht om ze te gebruiken. Uiteindelijk gaven ze met tegenzin
toe dat het gebruik van gif de enige haalbare manier was om
voldoende bomen te doden. Ze experimenteerden echter nog wel
om zo een gif te vinden, dat het land niet zou vernietigen nadat
de bomen dood waren.
45