Buiten de Orde 2010 lente

uiten de orde lente 2010
Dat het erbarmelijk gesteld is met het historisch besef wisten
we al. Maar een periode van acht jaar zou toch te overbruggen
moeten zijn, zo dacht ik in mijn grenzeloze optimisme. Maar toch,
zult u misschien zeggen, de volksgezondheid gaat boven alles en
de Q-koorts vormt een ernstige bedreiging voor die volksgezondheid.
Elke maatregel is daarom gerechtvaardigd. De werkelijkheid
is anders.
Ten eerste is het de vraag in hoeverre het beeld van een explosie
van ziektegevallen in 2007 en 2009 klopt. Een toename van het
aantal ziektegevallen is namelijk niet hetzelfde als een toename
van het aantal meldingen van Q-koorts. Het is niet moeilijk te
bedenken dat door alle aandacht, een onschuldig lijkend griepje
nu eerder als Q-koorts herkend zal worden. Veel (lichte) Q-koorts
gevallen zijn in het verleden waarschijnlijk niet meegeteld. Dit valt
overigens ook gewoon te lezen op de website van de Voedsel en
Waren Autoriteit (VWA). De heer Moll van de Gezondheidsdienst
voor Dieren (GD) rekent in het eerste nummer van Het Schaap van
dit jaar uit dat als je 100 keer zoveel mensen onderzoekt in 2009
als in 2007 (wat heel goed mogelijk is) er zonder enige toename
van de ziekte, op papier een ernstige toename ontstaat waarbij
je ongeveer op 2000 zieken uitkomt. Dit komt ongeveer overeen
met het werkelijke aantal patiënten in 2009.
Ten tweede is op grond van ziekteaantallen niet te bepalen hoe
bedreigend de Q-koorts nu eigenlijk is. Dat kan pas als je het
vergelijkt met andere ziekten en doodsoorzaken in Nederland. Zo
stierven er afgelopen jaar in twee maanden tijd evenveel mensen
aan de Mexicaanse griep, als aan de Q-koorts in een heel jaar 4 .
En dan heb ik het nog niet eens over hart- en vaatziekten, kanker,
verkeersongelukken etc. Toch pakken we de fastfoodketens en
sigarettenfabrikanten niet aan zoals we dat nu met de geitenhouderij
aan het doen zijn. Ik vermoed dat deze sectoren toch een
aanzienlijk grotere bedreiging voor de volksgezondheid vormen.
Collectieve welvaartsziekte
Verder lijken in dit rijke Westerse land risico’s steeds minder geaccepteerd
te worden, waarbij verwacht wordt dat een overheid
absolute veiligheid zal garanderen. Waarom voelt men zich in
een land met één van de hoogste levensverwachtingen ter wereld
toch zo onveilig? Voorbeelden hiervan zijn de roep om ‘meer
blauw op straat’ en de almaar strenger en uitgebreider wordende
regelgeving op het gebied van voedselveiligheid. Ook het collectief
niet in staat zijn om een ziekte als Q-koorts in de juiste verhouding
te zien en aan te pakken is in mijn ogen een symptoom
van deze collectieve (psychische) welvaartsziekte. Ik vermoed dat
iemand uit pakweg Angola zich dood zou lachen, als hij zou zien
wat we hier allemaal overhoop halen (lees: kapot maken) om een
relatief gering probleem als de Q-koorts aan te pakken.
Wat dan? Moeten we dan maar helemaal niets doen? Zeker niet.
Als we nu stoppen met ruimen, wordt er nog steeds ongelofelijk
veel tegen Q-koorts gedaan. Hierbij springt vooral het inenten in
het oog, maar er gebeurt nog veel meer. Alleen al bij het RIVM
zoeken zo’n 30 onderzoeken naar het hoe en waarom van de
Q-koorts met als doel het tot stoppen van deze ziekte. Ook bij
de Gezondheidsdienst voor Dieren wordt er hard gewerkt om
de Q-koorts aan te pakken. En tenslotte ook de veehouders
zelf. Niemand wil een zoönose op zijn bedrijf, en de motivatie
in de sector is groot om ‘Q-koortsvrij’ te worden. In overleg met
de Gezondheidsdienst voor Dieren en de veearts kan dit goed
aangepakt worden. Kortom: het is zeker nodig, maar ook heel
goed mogelijk deze ziekte beheersbaar te maken zonder enorme
schade aan te richten.
In dat licht wil ik ook nog even ingaan op de financiële kant van
de zaak. De ruimingen brengen niet alleen enorme schade toe,
ze kosten ook enorm veel geld. Bij een ruiming zijn per dag zo’n
dertig mensen betrokken, die ongeveer 30 Euro per uur kosten. Ik
zou heel graag zien dat dit geld wordt gestoken in de fabriek die
het vaccin produceert en daarmee flink kan opschalen. Want nog
immer is er geen vaccin beschikbaar!
En dan nog iets. Een veel gehoord geluid is: ‘De overheid heeft
te laat ingegrepen. Als er eerder ingegrepen was, waren er geen
mensen ziek geworden en hadden er nu geen dieren hoeven worden
geruimd.’ Als boer weet ik als geen ander hoe makkelijk het
is om achteraf het weer te voorspellen. En ja, als we geweten hadden
dat het zou gaan regenen, zouden we niet zijn gaan hooien.
En als we geweten hadden welke pleuris er zou uitbreken, dan
zouden we... ja, wat hadden we dan eigenlijk anders gedaan? Wat
ik mevrouw Verburg met name verwijt, is dat ze zich in de luren
heeft laten leggen door de hysterie en de waan van de dag (en
haar collega’s van Volksgezondheid). En het feit dat de regering
zich kennelijk heeft laten leiden door de (overigens terechte)
angst om achteraf verwijten te krijgen (het voorzorgsprincipe).
Iets wat niet bepalend zou moeten zijn voor de te nemen maatregelen,
en wat een goede afweging van consequenties van het te
kiezen beleid in de weg staat.
Tenslotte nog een mededeling van huishoudelijke aard: Het
Regionaal Crisiscentrum van de VWA dat de ruimingen organiseert,
bevindt zich aan de Loopkantstraat 33 in Uden, voor wie
daar in geïnteresseerd is.
Noten:
1 www.vwa.nl
2 Ellen schreef haar artikel begin dit jaar. Sommige informatie
is daardoor enigszins gedateerd. Het vaccin is inmiddels wel
toegelaten.
3 www.vwa.nl
4 Column van de Gezondheidsdienst voor Dieren, Het schaap 1,
2010.
Ellen Stam is (biologisch) melkschapenhouder te Exel/Laren (Gelderland).
26