Melankoli, Politikk og Økologisk medvit - diskusjon ... - Rebbestad.no

Dette temperamentet er på mange måtar det motsette av det Dürer signaliserer gjennom det
ekspressive blikket til engelen i ”Melencholia I”, men på grunn av den tunge bestemte stillinga
som engelen set i, vert likevel uttrykket innovervendt. På bakgrunn av kunsthistorikaren Erwin
Panofsky og forskings medarbeidaren Fritz Saxl sine studiar, vert den allegoriske figuren til
Dürer tolka som visjonær og imaginær. 155 Dermed vert det aktive indre ved denne engelen eit
uttrykk for ei problematisering som ikkje er til stades i Enehaug sin allegori framstilling. Engelen
han avbildar er som nemnt roleg og uttrykket er tomt, men ikkje innhaldslaust. Fordi effekten
av den materialistiske resepsjonen dannar førestillingar som fyller engelen med psykologisk
innhald. Dersom ein tolkar framstillingane i forhold til Kristeva sin melankoli teori, kan ein
seie at begge motiva viser ei ulik framstilling av to typar melankoli som har kontakt med
dødsdrifta. 156 Enehaug synleggjer dødsprosessen gjennom dei destruktive og groteske trekka
han påfører engelen. Medan Dürer skjuler dødsdriftene på innsida av engelen, der tilstanden
blir uttrykt spesielt gjennom auga, ansiktet og den trassige sittestillinga. Denne framstillinga av
dødsprosessen viser ein resepsjonen av engelen som er meir nøktern, roleg, medan resepsjonen
av engelen Enehaug viser, er meir direkte. I framstillinga til Dürer og Enehaug vert engelen
si skapande og mentale evne bunde i hop med det skremmande biletet av tilstanden til ei
destruktiv ånd. 157 Dermed vik framstillingane i frå klassiske ideal og dei verker antiidealistiske.
Begge allegoriane uttrykkjer ein ekstrem situasjon som grenser opp mot vanvit. Vanvit er ein
menneskeleg sjukdom, men grader av vanvit vart tolka guddommeleg og sett i samband med
melankoli og skaparkraft tidlegare i historia (ibid.). I den forbindelse visar eg til diagnosen
”hyperfilosofering” som Demokrit fekk av legen Hippokrates. 158 Til å begynne med lurde legen
på om Demokrit var blitt gal, men fordi lattersymptoma var av både kroppsleg og åndeleg art,
kunne han ikkje sikkert fastslå det (ibid.). Symptoma var tvitydige meinte Hippokrates, og han
forklarde årsaka til hyperfilosoferinga ut i frå pasienten si sterke åndskraft (op.cit.). På bakgrunn
av den skapande åndelege tilsanden, vil eg vidare studere dei verksame elementa som ligg rundt
allegorien.
Panofsky og Saxl underbyggjer den imaginative tolkinga av allegorien ved å studere elementa
som ligg rundt. 159 Derfor vil også eg, prøve å underbygge tolkinga av ”Melankolia” ved å
studere dei mindre gjenstandane kring allegorien. Eg startar med å registrere nokre gjenstandar
som skålvekt, hjelm med vengjer, lanse og ramnar. Med utgangspunkt i desse elementa vil eg
undersøke deira symbolske tyding. Eg begynner med ramane som er ein allmenn symbolikk
for død. Deretter presenterer eg vektskålene i framgrunnen som tradisjonelt er blitt bruka til å
symbolisera sjelsdom, slik erkeengelen Michael veg sjela til døde ved porten til himmelrike. 160
Til høgre for vekta blir det vist ein lanse, som er eit våpen som kan symbolisera presisjon. 161
Omlag midt i biletet ligg hjelmen med vengjer som symboliserer tru på forsvar, eller tru på ei
155 Bale, Om melankoli, 1997: pp., 113-121.
156 Kristeva, Svart sol. Depresjon og melankoli, 1994: p., 34.
157 Bale, Om melankoli, 1997: pp., 113-121.
158 Bale, Om melankoli, 1997: p., 40.
159 Bale, Om melankoli, 1997: pp., 113-121.
160 Hall, Illustrated Dictionary of Symbols in Eastern and Western Art, 1994: p., 82.
161 Hall, Illustrated Dictionary of Symbols in Eastern and Western Art, 1994: p., 72.
66