MİLLİ FOLKLOR 53. Sayı (Pdf)

More documents

Recommendations

Info

Türk insan›n› yeni bir zevk, hassâsiyet, güzellik, asâlet, saâdet, hatta kültür iklîmine tafl›man›n yollar›ndan biri de, mütefekkir kiflileri yeni araflt›rmalarla yeni nesillere tan›tmakt›r. Anadolu’yu yurt edinen Türklerin rûh dünyâs›n› inflâ eden, gönül âlemini ayd›nlatan ululardan biri de Eflrefo¤lu Rûmî’dir. Eflrefo¤lu, tekke sâhibi, büyük fleyh ve mürflid oldu¤u kadar iyi bir flâirdir de. Eflrefo¤lu, fliirlerinin baz›lar›n› heceyle, baz›lar›n› da aruz vezniyle yazm›fl, fliirlerinde genellikle ‹lâhî aflk› terennüm etmifltir. Eflrefo¤lu’nun fliirlerinde ruh bak›m›ndan çok samîmi ifâdeler yer al›r. fiâir Eflrefo¤lu’nun aflk› en güzel iflleyen fliirlerinden biri san›r›m fludur: EfiREFO⁄LU VE B‹R fiATH‹YYES‹N‹N fiERH‹ Eflrefo¤lu and An Evaluation on One His fiathiyes Eflrefo¤lu et Commentaire de l'un des ses "fiathiyye'-s Doç. Dr. Ahmet MERMER* ÖZET Eflrefo¤lu, büyük moralist ve aflk ahlakç›s› oldu¤u kadar, yazm›fl oldu¤u eserleriyle de, Türkçe’ye büyük hizmet etmifl bir flâirdir. Eflrefo¤lu’nun büyük mütefekkir ve mistik yan›n› dile getiren, Dîvân edebiyat›n›n esteti¤i içerisinde yaz›lan ve çok be¤enilen bir fiathiyyesi vard›r. fiathiyyeler, Türk edebiyat›n›n en gizemli türlerinden biridir. Söz konusu fliir,estetik,tasavvufun derûnîlik, soyutluk ve giriftlik yönleriyle flerh edilmeye çal›fl›lm›flt›r. Anahtar Kelimeler Eflrefo¤lu, Tasavvuf (‹lâhî Aflk), fiathiyye ABSTRACT Eflrefo¤lu is a great moralist and mystic as well as a poet who greatly contributed to Turkish by composing works. He wrote a fiathiyye in the esthetics of literature which was Ottoman admired, and which symbolized him as a great thinker and mystic. fiathiyyes are one of the most mysterious genres of Turkish literature. The socalled poem was commented in terms of the esthetics, profoundness, abstraction, and complesity of mysticism. Key Words Eflrefo¤lu, mysticism (Divine love), fiathiyye * ‹znik Belediyesi Eflrefo¤lu Rûmî Bilgi fiöleni, Bildiri (1-2 Haziran 2001), ‹znik. ** Gazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Ö¤retim Üyesi. Cihân› hiçe satmakdur ad› áflk Döküp varl›¤› gitmekdür ad› áflk Elinde sükkeri ayru¤a sunup A¤uy› kendü yutmakdur ad› áflk Belâ ya¤mur gibi gökden ya¤arsa Bafl›n› ana dutmakdur ad› áflk Bu ´âlem sanki oddan bir denizdür Ana kendüyi atmakdur ad› áflk Var Eflrefo¤l› Rûmî bil hakîkat Vücûd› fânî itmekdür ad› áflk (Eflrefo¤lu 2000:227) Eflrefo¤lu, büyük bir moralist ve aflk ahlakç›s› oldu¤u kadar, yazm›fl oldu- ¤u eserleriyle de, Türkçe’ye büyük hizmet etmifl bir flahsiyettir. Tasavvufun dinî ve ahlâkî cepheleri vard›r. Onun bir de, “Derûnîlik, soyutluk ve giriftlik” cep- 106 Millî Folklor
Y›l: 14 Say›: 53 heleri vard›r ki, edebiyat için, as›l bu yönleri önemlidir. Bu özellikler çerçevesinde Eflrefo¤lu’nun büyük mütefekkir ve mistik yan›n› dile getiren, divan edebiyat›n›n esteti¤i içerisinde yaz›lan, çok be¤enilen ve iyi bir fiathiyye örne¤i say›lan flu fliirini flerh etmeye çal›flal›m. fierh etmeden önce fiathiyyenin ne oldu¤unu belirtelim. fiathiyye, Türk edebiyat›n›n en gizemli türlerinden biridir (bk.Kurnaz vd 2001). Sûfî flâirlerin Cem´ sarhofllu¤uyla âdeta Tanr›laflt›¤›, Tanr› ile teklifsiz konufltu¤u çizgi d›fl› fliirlerdir. Araflt›rmam›za konu edindi¤imiz bu gazel, muhtevâ olarak incelendi¤inde sâlikin Cem´ makam›ndayken kendinden söz etti¤i anlafl›l›r. Söz konusu fliiri Abdullah Salahaddin-i Uflflâkî (ö.1197/1782) de flerh etmifltir (Mecmûa vr.101b-105a). Söz konusu fiathiyyeyi XVIII. Yüzy›lda yaflam›fl, Mevlevî flâir, Eski Za¤ral› Handî (ö.1727) de, baz› beyitleri kullanarak ilk bindini verdi¤imiz flu tahmisi yazm›flt›r (M. Eflâr, vr.30a): fiu yüzde varl›¤›n flâhid gerekdir dîde-i insân Ve lâkin her bir insâna de¤ildir behre bu seyrân Cemâlün pertevinden aks alup âyîne-i devrân Tecellî flevki dîdârun beni mest eyledi hayrân Ene’l-Hak s›rr›n› cândan an›nçün k›lmazam pinhân GAZEL Tecellî flevk dîdârun beni mest eyledi hayrân Ene’l-Hak s›rr›n› cânum anunçün eylemem pinhân (Dîdâr’›n›n tecellî nûru beni mest ve hayrân eyledi. (Ey benim) cân›m! “Ene’l- Hak” s›rr›n› onun için gizleyemem, aç›kça söylerim.) Eskiler el-mańâ fi-batni’fl-flâír (mânâ flâirin karn›ndad›r) demifllerdir. Eski fliirde beyti anlaman›n yolu, onda geçen teflbih unsurlar› veya kavramlar› aç›klamaktan ve bunlar aras›ndaki iliflkiden geçer. Eflrefo¤lu’nun bu beytinde, tasavvufun dört önemli kavram›ndan söz edilmifltir: Tecellî, Dîdâr, Hayrân ve Ene’l-Hak. Tecellî, sözlük anlam›yla âflikâr olmak, görünmek demektir. Tasavvufta ise, Tecellî gayb âleminden gelen ve sâlikin gönlünde do¤an nura verilen add›r. Bir baflka deyiflle görünmeyenin gönülde görünür hâle gelmesidir. Dîdâr, tasavvuf terimi olarak ‹lâhî güzelli¤i seyretme ve Allâh olarak dile getirilir. Hayrân veya hayrânl›k, hayret makam›ndaki müflâhede ile meydana gelen bir hâldir. Tasavvufta Allâh’›n fiil ve s›fatlar›ndaki kemâli anlamakla bafllayan hayrânl›k, ayn› zamanda, akl›n fonksiyonunu yitirdi¤i bir makam say›lm›fl, bu bak›mdan beyitte de görüldü¤ü gibi, hayrân kelimesi mest kelimesiyle birlikte kullan›lm›flt›r. ‹nsan› hayret makâm›na götüren o hakikati idrâk aflk›d›r. Ene’l-Hak, Hallâc-› Mansûr’a ait olan bu söz “Ben Hakk›m” demektir. Tasavvufî kaynaklar›n baz›lar›nda Hallâc-› Mansûr’un bu sözü sekr halinde söyledi- ¤i belirtilmektedir. Hallac’›n Kitâbü’t- Tavasin ve Dîvân›’n› Türkçeye tercüme eden Yaflar Nuri Öztürk’e göre, Hallâc denince ilk akla gelen “Ene’l-Hak” sözüdür. Öztürk’e göre, “tasavvuf ve ilm-i kelâm sahalar›nda Hallâc’›n orjinalitesi bu tabirde aranmal›d›r. Öztürk, “Ene’l- Hak” sözünü Kur’ân terminolojisi yönüyle ele alarak flu aç›klamay› yapmaktad›r: “Ene’l-Hak (Ben Hakk›m) enellâh (Ben Allâh’›m) demek de¤ildir. Bu iki söz aras›nda, Kur’ân’›n beyânlar› dikkate al›n›rsa, çok fark vard›r. Kur’ân, Allâh’›n Millî Folklor 107
Page 1 and 2:
M ‹ L L Î F O L K L O R Üç Ayl
Page 3 and 4:
HAKEM KURULU Editorial Board/Comit
Page 5 and 6:
M‹T YOKSULLAfiMASI VE “BAYRAM D
Page 7 and 8:
Y›l: 14 Say›: 53 rulmamaktad›
Page 9 and 10:
Y›l: 14 Say›: 53 bilimsel bilgi
Page 11 and 12:
Y›l: 14 Say›: 53 bulunan kufl k
Page 13 and 14:
Y›l: 14 Say›: 53 n›na da¤›
Page 15 and 16:
Y›l: 14 Say›: 53 MAV‹: Duygus
Page 17 and 18:
Y›l: 14 Say›: 53 Çin bunlar›
Page 19 and 20:
Y›l: 14 Say›: 53 dir.Ecdatlar
Page 21 and 22:
Y›l: 14 Say›: 53 7.Nevruz bir b
Page 23 and 24:
XIX. YÜZYIL SONU OSMANLI BELGELER
Page 25 and 26:
Nevruz gelene¤i Türk halklar›nd
Page 27 and 28:
DESTAN ARAfiTIRMA ve ‹NCELEMELER
Page 29 and 30:
Y›l: 14 Say›: 53 baflka nokta o
Page 31 and 32:
Y›l: 14 Say›: 53 muhteva, anlat
Page 33 and 34:
Y›l: 14 Say›: 53 tan” veya
Page 35 and 36:
Y›l: 14 Say›: 53 bano¤lu 2000:
Page 37 and 38:
Y›l: 14 Say›: 53 Âfl›klar de
Page 39 and 40:
TÜRK ANLATIM VE GÖSTER‹M GELENE
Page 41 and 42:
Y›l: 14 Say›: 53 Özetle belirt
Page 43 and 44:
Y›l: 14 Say›: 53 Sonuç olarak
Page 45 and 46:
Y›l: 14 Say›: 53 kara Radyosu y
Page 47 and 48:
Y›l: 14 Say›: 53 yaflayan sevim
Page 49 and 50:
Y›l: 14 Say›: 53 içeren söz k
Page 51 and 52:
Y›l: 14 Say›: 53 anlat›-göst
Page 53 and 54:
Y›l: 14 Say›: 53 güne garfl›
Page 55 and 56: Y›l: 14 Say›: 53 nik kültür o
Page 57 and 58: Y›l: 14 Say›: 53 hofl geldiniz
Page 59 and 60: Y›l: 14 Say›: 53 Millî Folklor
Page 67 and 68: Y›l: 14 Say›: 53 l› söylenen
Page 69 and 70: Y›l: 14 Say›: 53 erke¤in ç›
Page 71 and 72: TÜRK‹YE'YE YERLEfiEN AFGAN‹STA
Page 73 and 74: Y›l: 14 Say›: 53 fiiyirbay fliy
Page 75 and 76: Y›l: 14 Say›: 53 (Bir adama bef
Page 77 and 78: Y›l: 14 Say›: 53 (Makal da takp
Page 79 and 80: Y›l: 14 Say›: 53 melleri Sovyet
Page 81 and 82: Y›l: 14 Say›: 53 Destanda ise n
Page 83 and 84: Y›l: 14 Say›: 53 sanatkârlara
Page 85 and 86: Y›l: 14 Say›: 53 Manasç›lar
Page 87 and 88: Y›l: 14 Say›: 53 may, Serabad,
Page 89 and 90: Y›l: 14 Say›: 53 1868 y›l›n
Page 91 and 92: Y›l: 14 Say›: 53 Bunlardan Arzi
Page 93 and 94: Y›l: 14 Say›: 53 Aral›k 1989,
Page 95 and 96: Y›l: 14 Say›: 53 dir: “1929 y
Page 97 and 98: Y›l: 14 Say›: 53 (KKK), “siga
Page 99 and 100: Y›l: 14 Say›: 53 lece¤imiz ola
Page 101 and 102: Y›l: 14 Say›: 53 almaman›n b
Page 103 and 104: Y›l: 14 Say›: 53 dir. Faaliyetl
Page 105: Y›l: 14 Say›: 53 baba miras›
Page 109 and 110: Y›l: 14 Say›: 53 Hayrân ve mes
Page 111 and 112: Y›l: 14 Say›: 53 yordun...” B
Page 113 and 114: Y›l: 14 Say›: 53 cesinde zaman
Page 115 and 116: Y›l: 14 Say›: 53 kesimine ulafl
Page 117 and 118: Y›l: 14 Say›: 53 med Bey (ö. 1
Page 119 and 120: Y›l: 14 Say›: 53 med’in iyile
Page 121 and 122: Y›l: 14 Say›: 53 tespite yönel
Page 123 and 124: Y›l: 14 Say›: 53 mufl. Fakat mu
Page 125 and 126: Y›l: 14 Say›: 53 Pend-nâme, K
Page 157 and 158:
Y›l: 14 Say›: 53 Millî Folklor
Page 159 and 160:
Y›l: 14 Say›: 53 Millî Folklor
Page 161 and 162:
Türk araflt›rmac›s›, araflt
Page 163 and 164:
Y›l: 13 Say›: 53 Medeniyeti mir
Page 165 and 166:
Y›l: 13 Say›: 53 li, do¤ruyu,
Page 167 and 168:
Y›l: 13 Say›: 53 d›fl› husu
Page 169 and 170:
Y›l: 14 Say›: 53 oranda baflar
Page 171 and 172:
Y›l: 14 Say›: 53 ya daha yukar
Page 173 and 174:
Y›l: 14 Say›: 53 ile Homeric Ta
Page 175 and 176:
Y›l: 14 Say›: 53 gibiydi; düny
Page 177 and 178:
Y›l: 14 Say›: 53 görüflü ola
Page 179:
Y›l: 14 Say›: 53 yaflayan Yuki
show all

MİLLİ FOLKLOR 53. Sayı (Pdf)

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?