MİLLİ FOLKLOR 53. Sayı (Pdf)

More documents

Recommendations

Info

ÇEV‹R‹LER... ÇEV‹R‹LER...ÇEV‹R‹LER Mite yönelik düflüncelerden birincisi, mite karfl› bak›fl aç›s›n›n, do¤runun tafl›y›c›s› olarak edebî/tarihî gerçe¤i veya mecazî/sembolik do¤rular› tafl›mas›na yöneliktir. Birçok insan toplulu¤u, geleneksel hikaye anlatma biçimini, en az iki kategoriye ay›r›r: Birincisi, gerçek olan ve günlük hayatta tekrarland›¤›na inan›lan hikayeleri içerir (mitler, efsaneler). ‹kincisi, kurgusal hikayelerdir (halk hikayeleri). Fakat bu oldukça durgun ve belirli bir tan›md›r. fiimdiye kadar mitlerin bir noktada do¤ru olabilece- ¤ine inan›ld›¤› gibi, daha sonra bu düflünce böyle olmam›flt›r. Do¤ru oldu¤una art›k inan›lmayan bir mit, sona erer mi? Mitin ciddi bir tan›m›n› yapmak için inanmak gerekli bir kriter midir? Mecazî veya sembolik olsa bile, gerçe¤in iki türlü modeli var m›d›r? Mitleri, düzenli dinlerin parças› oldu¤u fleklinde geniflletmek genellikle do¤ru görülmez. Baz› yerli gruplar›n inand›¤› ya da bir flekilde do¤ru oldu¤unu sand›klar› bir mite, bir analizci inanmaz. Biz analizciler, böyle ak›l yürütmelerle din veya bilime sahip olurken, di¤er milletlerin mitleri oluflmufltur. Buradaki yanl›fl, biz analizcilerin de do¤rulu¤una inan›p inanmad›¤›m›z mitlerimizin olmas›d›r. Mitlerin do¤ruluk de¤eri hakk›ndaki tart›flmal› soru, M‹T‹N GERÇEKL‹⁄‹* The truth of Myth Vérité du Mythe Raffaele PETTAZZONI Çev: M. Mete TAfiLIOVA* Roma Üniversitesi’nde Dinler Tarihi profesörü olan Raffaele Pettazzoni (1883-1959) taraf›ndan ele al›nm›flt›r. Din Tarihi ya da Mukayeseli Din alan›ndaki bilim adamlar›, kendilerini, Judeo- Christian gelene¤i ya da büyük dünya dinleri olan ‹slâm ve Budizm’le s›n›rlamazlar. Onlar, daha çok, dinî davran›fllar ve yayg›n inan›fllar ile ilgilenirler. Profesör Pettazzoni, Afrika, Asya ve özellikle Kuzey Amerika yerlileri aras›nda birçok insandan toplad›¤› bilgiyi ele al›r. Pettazzoni, mit konulu baflka bir çal›flmas› olan “Myths of Beginings and Creation-Myths” (Leiden 1954, s. 24-36) isimli makalesinde, dinler tarihi üzerinde durur. Mitlerin do¤ruluk de¤eri hakk›nda ayr›ca flu yaz›lara bak›labilir; Giuseppe Cocchiara, “Il Mito Come Storia Vera”, Revista d’etnografia 4 (1950), 76- 86; Stephen J. Reno, “Myth in Profile”, Temenos 9 (1973), 38-54 1 . Mit, kelimenin genel kabul gören flekliyle, hayali dünyaya aittir ki, o hem ondan ayr› hem de dünya gerçe¤inin karfl›s›ndad›r. Mitteki Tanr›lar›n özellikleri, bizim için, inanamayaca¤›m›z bir yap›da olup, efsanevîdir. Mit tart›flmalar›, antik putperestlik döneminde, Theagenes ve Xenophanes gibi M. Ö. 6. yüzy›lda yaflam›fl ve halihaz›rda ideal Tanr› * Bu çeviri; Raffaele Pettazzoni’nin “The Truth of Myth” bafll›kl›, Sacred Narrative –Readings in the Theory of Myth– (Ed. Alan Dundes), University of California Press, Berkeley-Los Angeles-London, 1984, s. 98-109, makalesinden yap›lm›flt›r. ** H. Ü. Edebiyat Fak. TDE. Türk Halkbilimi Anabilim Dal› Arafl. Gör. 172 Millî Folklor
Y›l: 14 Say›: 53 ile Homeric Tanr›lar›n z›tl›¤›n›n anthropomorphismini kuran ilk Yunanl› düflünürlere kadar gitmektedir. Fakat mit, Homer’den daha eskidir ve Tanr›lara inan›lan bir dünyaya aittir. Mitteki bu inanç, Homer’de göz ard› edilen mitlerin bu dinî gerçekli¤i, ilkel mitolojilerde tam tersine oldukça canl›d›r ve yerliler taraf›ndan sa¤lanan birçok sarih belgelerin tan›kl›¤›nda mitler taraf›ndan ispat edilmifltir. Caddo dilinin Kuzey Amerika’daki bir kabilesi olan Pawnee’ler, “yanl›fl hikayeler”den “do¤ru hikayeleri” ay›r›rlar ve dünyan›n bafllang›c›yla ilgili olan ilk parçalar› “do¤ru” hikayelerin içinde kabul ederler. Burada bulunan kutsal varl›k olan aktörler; do¤aüstü, cennetlik ya da cehennemliktir. Sonra, mütevaz› bir do¤um ile insanlar›n kurtar›c›s› olan, onlar› açl›k ve felaketlere maruz b›rakan canavardan kurtaran, soylu ve faydal› ifller yapan ulusal kahraman›n mucizevi seyahatleriyle ilgili olan anlat›mlar gelir. Bunu takiben, sihirbazl›k-hekimlik dünyas›yla ilgili ve insanüstü güçlere sahip büyücülü¤ü anlatan hikayeler ile flaman yaratmalar›n›n nas›l yap›land›¤›n› aç›klayan anlat›lar gelir. “Yanl›fl” hikayeler, bozk›r kurdu (Dorsey 1906) Coyote’nin istismar› ve ö¤retici seyahatlerden farkl› olanlard›r. Böylece, “do¤ru” hikayelerde kutsal ve do¤aüstü konularla ilgilenirken, di¤er yandan “yanl›fl” olanlarda din d›fl› konular ele al›n›r. Baz› Kuzey Amerikan mitolojilerinde Coyote, elle çekilen k›zaktaki uzmanl›¤› ve hilekârl›¤›yla son derece popülerdir (Linderman 1931). Bu meyanda, çok anlaml› olan, Pawnee ve Caddo’ya benzer flekilde anlat›lan Wichita’dan bir hikaye vard›r. Bu, çok iyi bilinen hikayeler Coyote ve rakibi aras›ndaki çekiflmeleri anlat›r (Dorsey 1904). Bu çekiflmeler/yar›flmalar, geceleyin ateflin yan›nda oturarak, karfl›l›kl› hikayeler anlatmak suretiyle olur. Belirli bir noktada, Coyote’nin rakibi yorgunluk belirtileri göstermeye bafllar ve bildikleri s›n›rs›zm›fl gibi tereddüt etmeksizin ya da ara vermeksizin devam ederken, Coyote’nin anlatt›klar›na karfl› yeni hikayeler bulmakta zamanla yavafllar. Sonunda yenildi¤i için kendi kendine dövünür ve ölür. Coyote kazan›r çünkü, Coyote’nin hikayeleri “yanl›fl/uydurulmufl” yap›dad›r ve ço¤u belirsizdir. Söylenen, ad› geçen rakiplerinin ço¤u “do¤ru” olan olaylar› anlatanlard›r ve bunlar fazlad›r. Burada görünen Coyote’nin hikayeleri, al›fl›ld›¤› üzere, sözünde durmamak, kad›nlara tecavüz etmek gibi konular› içerir. Muhtemelen hayali seyahatlerinin hikayeleri olarak da görülebilir. Gerçek olan biçimleri istedi¤imiz kadar geniflletmek kolay olacakt›r. Wichita’lar›n bizzat kendilerinde, dünyan›n bafllang›ç tarihi ve bafllang›ç ile birlikte yeterli bulunan “eski” hikayeler, “yeni” olanlardan, ça¤›m›z›n davran›fl fleklini gösteren ve onlar için “do¤ru hikayeler” olarak adland›r›lan ilk biçimlerdir 2 . Benzer bir flekilde, Oglala Dakota Kuzey Amerika’da Bat› Sioux ailesinin bir kabilesini, “kabile hikayeleri” olarak ay›r›r. Bu hikayeler, gerçekten vuku bulan tarihi olaylar, “do¤ru ve e¤lenceli hikayeler” olarak düflünülen ve gerçek de¤eri olmayan saf bulufllar, ‹ktomi’nin bütün seyahatlerinde oldu¤u gibi Coyote’ye benzeyen bir biçimidir 3 (Beckwith 1930). Benzer bir flekilde Iroquois olan Cherokee, kutsal mitler (dünyan›n bafllang›c›, cennetlik bedenlerin yarat›lmas›, ölümün kayna¤›) ve din d›fl› hikayeler aras›ndaki ayr›l›klar› komiklik, hayvanlar›n anatomik ve fizyolojik özellikleri ile aç›klar (Mooney 1900). Ayr›ca, Avustralya’da, kuzeybat› sahilinde Lagranga Bay kabilesi Karadjeri’ler aras›nda, mitolojik ça¤da üzerinde durulan kutsal hikayeler ve özellikle bafllang›çlar› boyunca yeni oldu¤u düflünülen kozmogonik içerikli olanlar “do¤ru” olarak bilinir/düflünülür (Piddington 1932). Afrika’da Herero’lar aras›nda, ka- Millî Folklor 173
Page 1 and 2:
M ‹ L L Î F O L K L O R Üç Ayl
Page 3 and 4:
HAKEM KURULU Editorial Board/Comit
Page 5 and 6:
M‹T YOKSULLAfiMASI VE “BAYRAM D
Page 7 and 8:
Y›l: 14 Say›: 53 rulmamaktad›
Page 9 and 10:
Y›l: 14 Say›: 53 bilimsel bilgi
Page 11 and 12:
Y›l: 14 Say›: 53 bulunan kufl k
Page 13 and 14:
Y›l: 14 Say›: 53 n›na da¤›
Page 15 and 16:
Y›l: 14 Say›: 53 MAV‹: Duygus
Page 17 and 18:
Y›l: 14 Say›: 53 Çin bunlar›
Page 19 and 20:
Y›l: 14 Say›: 53 dir.Ecdatlar
Page 21 and 22:
Y›l: 14 Say›: 53 7.Nevruz bir b
Page 23 and 24:
XIX. YÜZYIL SONU OSMANLI BELGELER
Page 25 and 26:
Nevruz gelene¤i Türk halklar›nd
Page 27 and 28:
DESTAN ARAfiTIRMA ve ‹NCELEMELER
Page 29 and 30:
Y›l: 14 Say›: 53 baflka nokta o
Page 31 and 32:
Y›l: 14 Say›: 53 muhteva, anlat
Page 33 and 34:
Y›l: 14 Say›: 53 tan” veya
Page 35 and 36:
Y›l: 14 Say›: 53 bano¤lu 2000:
Page 37 and 38:
Y›l: 14 Say›: 53 Âfl›klar de
Page 39 and 40:
TÜRK ANLATIM VE GÖSTER‹M GELENE
Page 41 and 42:
Y›l: 14 Say›: 53 Özetle belirt
Page 43 and 44:
Y›l: 14 Say›: 53 Sonuç olarak
Page 45 and 46:
Y›l: 14 Say›: 53 kara Radyosu y
Page 47 and 48:
Y›l: 14 Say›: 53 yaflayan sevim
Page 49 and 50:
Y›l: 14 Say›: 53 içeren söz k
Page 51 and 52:
Y›l: 14 Say›: 53 anlat›-göst
Page 53 and 54:
Y›l: 14 Say›: 53 güne garfl›
Page 55 and 56:
Y›l: 14 Say›: 53 nik kültür o
Page 57 and 58:
Y›l: 14 Say›: 53 hofl geldiniz
Page 59 and 60:
Y›l: 14 Say›: 53 Millî Folklor
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
Y›l: 14 Say›: 53 l› söylenen
Page 69 and 70:
Y›l: 14 Say›: 53 erke¤in ç›
Page 71 and 72:
TÜRK‹YE'YE YERLEfiEN AFGAN‹STA
Page 73 and 74:
Y›l: 14 Say›: 53 fiiyirbay fliy
Page 75 and 76:
Y›l: 14 Say›: 53 (Bir adama bef
Page 77 and 78:
Y›l: 14 Say›: 53 (Makal da takp
Page 79 and 80:
Y›l: 14 Say›: 53 melleri Sovyet
Page 81 and 82:
Y›l: 14 Say›: 53 Destanda ise n
Page 83 and 84:
Y›l: 14 Say›: 53 sanatkârlara
Page 85 and 86:
Y›l: 14 Say›: 53 Manasç›lar
Page 87 and 88:
Y›l: 14 Say›: 53 may, Serabad,
Page 89 and 90:
Y›l: 14 Say›: 53 1868 y›l›n
Page 91 and 92:
Y›l: 14 Say›: 53 Bunlardan Arzi
Page 93 and 94:
Y›l: 14 Say›: 53 Aral›k 1989,
Page 95 and 96:
Y›l: 14 Say›: 53 dir: “1929 y
Page 97 and 98:
Y›l: 14 Say›: 53 (KKK), “siga
Page 99 and 100:
Y›l: 14 Say›: 53 lece¤imiz ola
Page 101 and 102:
Y›l: 14 Say›: 53 almaman›n b
Page 103 and 104:
Y›l: 14 Say›: 53 dir. Faaliyetl
Page 105 and 106:
Y›l: 14 Say›: 53 baba miras›
Page 107 and 108:
Y›l: 14 Say›: 53 heleri vard›
Page 109 and 110:
Y›l: 14 Say›: 53 Hayrân ve mes
Page 111 and 112:
Y›l: 14 Say›: 53 yordun...” B
Page 113 and 114:
Y›l: 14 Say›: 53 cesinde zaman
Page 115 and 116:
Y›l: 14 Say›: 53 kesimine ulafl
Page 117 and 118:
Y›l: 14 Say›: 53 med Bey (ö. 1
Page 119 and 120:
Y›l: 14 Say›: 53 med’in iyile
Page 121 and 122: Y›l: 14 Say›: 53 tespite yönel
Page 123 and 124: Y›l: 14 Say›: 53 mufl. Fakat mu
Page 125 and 126: Y›l: 14 Say›: 53 Pend-nâme, K
Page 127 and 128: Y›l: 14 Say›: 53 Millî Folklor
Page 161 and 162: Türk araflt›rmac›s›, araflt
Page 163 and 164: Y›l: 13 Say›: 53 Medeniyeti mir
Page 165 and 166: Y›l: 13 Say›: 53 li, do¤ruyu,
Page 167 and 168: Y›l: 13 Say›: 53 d›fl› husu
Page 169 and 170: Y›l: 14 Say›: 53 oranda baflar
Page 171: Y›l: 14 Say›: 53 ya daha yukar
Page 175 and 176: Y›l: 14 Say›: 53 gibiydi; düny
Page 177 and 178: Y›l: 14 Say›: 53 görüflü ola
Page 179: Y›l: 14 Say›: 53 yaflayan Yuki
show all

MİLLİ FOLKLOR 53. Sayı (Pdf)

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?