MİLLİ FOLKLOR 53. Sayı (Pdf)

More documents

Recommendations

Info

ahfli, dastançi, cirav gibi sanatkârlar taraf›ndan s›kça kullan›lmaktad›r. Alpam›fl’›n Fazil Yoldafl o¤li taraf›ndan anlat›lan varyant›nda, sade ve nesir halde bir bafllang›ç formeli yer almaktad›r: Burung› ötgen zamanda, on alt› uru¤ Koñ- ¤›rat elinde Danbanbiy degen ötdi... (Muradov-vd: 1985, 13.). Ayn› varyant›n bitifl formeli ise manzum flekildedir: Fazil flair aytar bilgenlerini, Bu sözlerniñ biri yal¤an, biri çin, Baktihufll›k bilen ötsin körgen kün, Ebleb-sebleb aytgen sözim boldi flol. Hay deseñ keledi sözniñ makuli, fiair bolar biliñ adam fakiri, fiöytip eda boldi gepniñ ahiri (Muradov-vd: 1985, 348.). Alpam›fl’›n Berdi bahfli varyant›nda da t›pk› Fazil Yoldafl o¤li varyant›nda oldu¤u gibi, nesir, sâde ve basit bir bafllang›ç formeli yer almaktad›r: Burung› zamanda fiaflabat flehrinde Davanbiy degen padfla bar eken... (Mirzaev: ?, 8.). Alpam›fl’›n Berdi bahfli taraf›ndan terennüm edilen varyant›ndaki bitifl formeli, hay›r dua ve iyi dilekten oluflmaktad›r. Berdi bahfli, destan› kendisinden dinleyip kaleme alana ve dinleyenlere flu flekilde hay›r dua etmektedir: Açilgende bagda taze gül bols›n, Amma kökregide canu dil bols›n, Ufluni okigen, fluni yazgenge Hudavendim Alpam›flday ul bersin (Mirzaev, ?,107.). Özbek destanlar›ndan Dalli’de yer alan bafllang›ç formeli, Alpam›fl’a nazaran daha uzundur: Burung› ötgen zamanda, Ürgenç elden töbende, özi k›ble tamanda, Çambilniñ belide, teke-yevmid elide Göro¤libek gürleb, bek bolib, avaze köterib ketti (Zarif: 1972, 7.). Bir di¤er Özbek destan› Huflkeldi’de Y›l: 14 Say›: 53 yer alan bitifl formeli de flu flekildedir: Hasanhanni alib kelib Bal Avazni o¤il k›lib Göro¤liden at kaladi Alemge avaze salib Ötdim, armanim kalmadi (Zarif: 1972, 334.). Di¤er bir destan olan Rüstemhan’da yer alan bafllang›ç ve bitifl formelleri nesir haldedir: Zaman›nda Aktafl vilayetide Sultanhan degen ötdi... (Muradov-vd: 1985, 351.). Bitifl formeli ise flu flekildedir: fiunday k›lib Hurayim bilen Rüstemhan murad-maksadige yetdi (Muradovvd: 1985, 445.). Özbek destanlar›nda da Alpam›fl baflta olmak üzere, fliir sanat›n›n pek çok unsuru (Epitet, mübala¤a, teflbih, vs.) kullan›lm›flt›r. Alpam›fl destan›nda, Alpam›fl’› k›l›ç kesmemekte ve ona ok batmamaktad›r (Mirzaev: ?, 9.). Bu husus, giperbolaya (mübala¤a) bir örnektir. Hakimbek yetti yaflga kirgen. Alpinbay babasidan kalgen on tört batman biriçden bolgen parli yayi bar edi. Ana flunda yetti yaflar bala Hakimbek flul on tört batman yayni kolige ufllab köterib tartdi, tartib, koyib yubardi. Yayniñ oki yaflinday bolip ketti. Askar ta¤iniñ kette çokkilarini yulib ötdi, avazasi alemge ketti (Muradov-vd: 1985, 16). Alpam›fl’›n ola- ¤anüstü gücü ve da¤›n tepesini uçuran oku, giperbola (mübala¤a) kavram› içinde de¤erlendirilmelidir. Ayr›ca On miñ üyli Koñ¤›rat, On alt› uru¤ Koñ¤›rat örneklerinde de oldu¤u gibi, çeflitli epitetler de destan metinleri içinde s›k s›k görülmektedir. Malayik suvratli, gül yüzli dilber örne¤inde oldu¤u gibi, kahramanlar›n tasvirlerinde de çeflitli benzetmelerle s›k s›k karfl›laflmaktay›z. Özbekler aras›nda destan anlatan 82 Millî Folklor
Y›l: 14 Say›: 53 sanatkârlara bahfli, dastançi, flair, flaire, cirav, yüzbafli, saki, sazende, sanavçi, cirçi, ak›n, ahun, halfe ve k›ssahan gibi adlar verilmektedir. Bahfli, dastançi, flair ve c›ravlar, domb›ra ve kob›z eflli¤inde destanlar› terennüm etmektedirler. Farkl› adlarla zikredilen icrac› tiplerin çeflitli yönlerden (Yarat›c›l›k, icra tarz›, destanlar›n konular›, vs.) birbirlerinden ayr›ld›klar› ve çeflitli fonksiyonlar› üstlendikleri görülmektedir. Bunlardan baz›lar› hakk›nda, s›ras›yla flu bilgileri aktarmak mümkündür. Bahflilar: Di¤er Türk topluluklar› aras›nda bakfl›, baks›, bagfl› fleklinde adland›r›lan bahflilar, Özbek Türkleri aras›nda halk destanlar›n› terennüm eden ve onlar› kuflaktan kufla¤a aktaran bir tip olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. K›rg›z ve Kazak Türkleri aras›ndaki bakfl› ya da baks›lar gibi, geçmiflte sa¤altma ve büyü ifllemleriyle de meflgul olan bahflilar, zamanla, Türkmen bagfl›lar› gibi, sadece destan terennüm eden kifliyi, yani, profesyonel destanc›y› temsil etmeye bafllam›fllard›r. Özbek Türkleri aras›nda, baz› bahflilar hakk›nda menkabeler teflekkül etmifl, halk bu bahflilara büyük bir sayg› ve hürmet duygusu beslemifltir. Bunda da bahflilardan baz›lar›n›n vaktiyle sanatkârl›kla birlikte sa¤altma ve büyü ifllemlerini de yerine getirmesi etkili olmufltur. Bahflilar, destanlar› domb›ra, kob›z ya da dütar çalarak terennüm etmektedirler. Kullan›lan müzik aleti, bölgelere göre de¤iflebilmektedir. Özbek Türklerinin destanc›l›k gelene¤i içinde önemli bir yere sahip olan Harezm ekolüne mensup olan bahflilar, destanlar› esasen dütar eflli¤inde icra etmekteydiler ve on- lara balaman ve giccak çalan sazendeler de efllik etmekteydiler. Harezm yöresi bahflilar›, 1930’lu y›llardan itibaren tar ve rübab eflli¤inde de eserlerini terennüm etmeye bafllam›fllard›r. Bütün bu geliflmelere ba¤l› olarak baz› bahfli topluluklar›nda, gicak yerine kemandan faydalanma, toplulu¤a daireci (tefçi), hatta oyuncu dahil etme gibi yeni âdetler de bafl göstermifltir (‹mamov-vd: 1990, 228-229.). Bahflilar, sadece terme 4 ve dastan terennüm eden sanatkârlard›r. Onlar, anlatt›klar› destanlar› müzik eflli¤inde ve tam bir halde terennüm ederler. Di¤er baz› anlat›c›lar gibi, destanlar›n sadece belli bölümlerini ya da nesir k›s›mlar›n› anlatmazlar. Bahflilar›n repertuarlar›, yeteneklerine ve haf›za güçlerine göre oluflmakta, s›radan bir bahfli befl on destan bilip de bunlardan sadece bir ikisini iyi bir flekilde anlatabilirken baz› usta bahflilar›n (Ergafl flair, Polkan flair, ‹slam flair, vs.) k›rktan fazla destan› ak›llar›nda tutup terennüm ettikleri görülmüfltür. Dastançilar: Özbek Türklerinin destanc›l›k gelene¤inde destan terennüm eden sanatkârlara, genel bir ad olarak dastançi denilmektedir. Lirik halk türküleri söyleyen afluleçiler ile dastançilarin kar›flt›r›lmamas› gerekmektedir. Dastançi, daha çok destanlar› terennüm eden sanatkâr olarak ortaya ç›kmaktad›r. Baz› dastançilar›n destanlar› terennüm ederlerken zaman zaman terme söyledikleri de görülmüfltür (Jirmunskiy-Zarifov: 1947, 27.). fiairler: Özbek Türkleri aras›nda, destan terennüm eden sanatkârlara bahflinin ya- Millî Folklor 83
Page 1 and 2:
M ‹ L L Î F O L K L O R Üç Ayl
Page 3 and 4:
HAKEM KURULU Editorial Board/Comit
Page 5 and 6:
M‹T YOKSULLAfiMASI VE “BAYRAM D
Page 7 and 8:
Y›l: 14 Say›: 53 rulmamaktad›
Page 9 and 10:
Y›l: 14 Say›: 53 bilimsel bilgi
Page 11 and 12:
Y›l: 14 Say›: 53 bulunan kufl k
Page 13 and 14:
Y›l: 14 Say›: 53 n›na da¤›
Page 15 and 16:
Y›l: 14 Say›: 53 MAV‹: Duygus
Page 17 and 18:
Y›l: 14 Say›: 53 Çin bunlar›
Page 19 and 20:
Y›l: 14 Say›: 53 dir.Ecdatlar
Page 21 and 22:
Y›l: 14 Say›: 53 7.Nevruz bir b
Page 23 and 24:
XIX. YÜZYIL SONU OSMANLI BELGELER
Page 25 and 26:
Nevruz gelene¤i Türk halklar›nd
Page 27 and 28:
DESTAN ARAfiTIRMA ve ‹NCELEMELER
Page 29 and 30:
Y›l: 14 Say›: 53 baflka nokta o
Page 31 and 32: Y›l: 14 Say›: 53 muhteva, anlat
Page 33 and 34: Y›l: 14 Say›: 53 tan” veya
Page 35 and 36: Y›l: 14 Say›: 53 bano¤lu 2000:
Page 37 and 38: Y›l: 14 Say›: 53 Âfl›klar de
Page 39 and 40: TÜRK ANLATIM VE GÖSTER‹M GELENE
Page 41 and 42: Y›l: 14 Say›: 53 Özetle belirt
Page 43 and 44: Y›l: 14 Say›: 53 Sonuç olarak
Page 45 and 46: Y›l: 14 Say›: 53 kara Radyosu y
Page 47 and 48: Y›l: 14 Say›: 53 yaflayan sevim
Page 49 and 50: Y›l: 14 Say›: 53 içeren söz k
Page 51 and 52: Y›l: 14 Say›: 53 anlat›-göst
Page 53 and 54: Y›l: 14 Say›: 53 güne garfl›
Page 55 and 56: Y›l: 14 Say›: 53 nik kültür o
Page 57 and 58: Y›l: 14 Say›: 53 hofl geldiniz
Page 59 and 60: Y›l: 14 Say›: 53 Millî Folklor
Page 67 and 68: Y›l: 14 Say›: 53 l› söylenen
Page 69 and 70: Y›l: 14 Say›: 53 erke¤in ç›
Page 71 and 72: TÜRK‹YE'YE YERLEfiEN AFGAN‹STA
Page 73 and 74: Y›l: 14 Say›: 53 fiiyirbay fliy
Page 75 and 76: Y›l: 14 Say›: 53 (Bir adama bef
Page 77 and 78: Y›l: 14 Say›: 53 (Makal da takp
Page 79 and 80: Y›l: 14 Say›: 53 melleri Sovyet
Page 81: Y›l: 14 Say›: 53 Destanda ise n
Page 85 and 86: Y›l: 14 Say›: 53 Manasç›lar
Page 87 and 88: Y›l: 14 Say›: 53 may, Serabad,
Page 89 and 90: Y›l: 14 Say›: 53 1868 y›l›n
Page 91 and 92: Y›l: 14 Say›: 53 Bunlardan Arzi
Page 93 and 94: Y›l: 14 Say›: 53 Aral›k 1989,
Page 95 and 96: Y›l: 14 Say›: 53 dir: “1929 y
Page 97 and 98: Y›l: 14 Say›: 53 (KKK), “siga
Page 99 and 100: Y›l: 14 Say›: 53 lece¤imiz ola
Page 101 and 102: Y›l: 14 Say›: 53 almaman›n b
Page 103 and 104: Y›l: 14 Say›: 53 dir. Faaliyetl
Page 105 and 106: Y›l: 14 Say›: 53 baba miras›
Page 107 and 108: Y›l: 14 Say›: 53 heleri vard›
Page 109 and 110: Y›l: 14 Say›: 53 Hayrân ve mes
Page 111 and 112: Y›l: 14 Say›: 53 yordun...” B
Page 113 and 114: Y›l: 14 Say›: 53 cesinde zaman
Page 115 and 116: Y›l: 14 Say›: 53 kesimine ulafl
Page 117 and 118: Y›l: 14 Say›: 53 med Bey (ö. 1
Page 119 and 120: Y›l: 14 Say›: 53 med’in iyile
Page 121 and 122: Y›l: 14 Say›: 53 tespite yönel
Page 123 and 124: Y›l: 14 Say›: 53 mufl. Fakat mu
Page 125 and 126: Y›l: 14 Say›: 53 Pend-nâme, K
Page 133 and 134:
Y›l: 14 Say›: 53 Millî Folklor
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Türk araflt›rmac›s›, araflt
Page 163 and 164:
Y›l: 13 Say›: 53 Medeniyeti mir
Page 165 and 166:
Y›l: 13 Say›: 53 li, do¤ruyu,
Page 167 and 168:
Y›l: 13 Say›: 53 d›fl› husu
Page 169 and 170:
Y›l: 14 Say›: 53 oranda baflar
Page 171 and 172:
Y›l: 14 Say›: 53 ya daha yukar
Page 173 and 174:
Y›l: 14 Say›: 53 ile Homeric Ta
Page 175 and 176:
Y›l: 14 Say›: 53 gibiydi; düny
Page 177 and 178:
Y›l: 14 Say›: 53 görüflü ola
Page 179:
Y›l: 14 Say›: 53 yaflayan Yuki
show all

MİLLİ FOLKLOR 53. Sayı (Pdf)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?