MİLLİ FOLKLOR 53. Sayı (Pdf)

More documents

Recommendations

Info

yolculuk sonunda 1932-1933 y›llar›nda Afganistan’a gelmifl ve büyük ço¤unlu¤u Mazar-› fierif’le Kunduz’a yerleflmifllerdir. 1982’de Türkiye’ye kabul edilen ve ilk önce Kayseri’nin Yeniflehir (Beflparmak) Mahallesi’ne yerlefltirilen Kazaklarla ilgili olarak ‹çiflleri Bakanl›¤› Koordinatörlü¤ü’nde haz›rlanan raporlarda, gelenlerin 65 hane, 277 kifli oldu¤u belirtilmektedir. 1982 y›l›nda kendilerinden derleme yap›lan Afganistan Kazak Türkleri, orta ve küçük cüze mensuptur. Afla¤›daki tekerleme, bilmece ve ata sözleri, bu derlemelerden tesbit edilmifltir. Yap›lacak çal›flmalara katk›s› olmas› amac›yla bu halk edebiyat› mahsulleri hem asl› hem de Türkiye Türkçesine aktar›lm›fl flekilleriyle verilmifltir. Tekerlemeler: Tekerlemeler, ya bir bilmece, masal, halk tiyatrosu veya oyun içinde ya da tek bafllar›na ortaya ç›kan ürünlerdir. Söylenifllerinde vezin, kafiye, seci’ ve alliterasyondan faydalan›l›r. Tekerlemeler; z›tl›k, güldürme veya flafl›rtmaya dayal› sözlerdir. Belli söz kal›plar› içinde ard arda bazen kapal› bazen aç›k ifadelerle söylenir. 1 Kazak Türklerinde tekerleme “jan›ltpafl” ad›yla bilinmektedir. Ahmet BAYTURSUNO⁄LU, jan›ltpafllar hakk›nda flu bilgiyi vermektedir: “Jañ›ltpafl degen at› jañ›ltuwdan fl›qqan. Qatar›nan qayta-qayta flapflañ aytqanda, ya til kelmeytin, ya til basqa söz q›l›p bur›p ketetin sözderdiñ bas›n qurap, kelistirgen fl›- ¤arma- jañ›ltpafl dep atalad›. Jañ›ltpafl köbinese jañ›l¤anda ersi ma¤›nal› söz bol›p fl›¤›p küldirerlik sözder al›nad›.” 2 (Jan›ltpafl ad› yan›lmaktan ç›km›fl. S›ras›yla tekrar tekrar h›zl› bir flekilde söylendi¤inde ya yanl›fl ya da dil sürçerek söylenen sözlere jan›ltpafl ad› verilir. Jan›ltpaflta genellikle yanl›fl söyleyifl, buna ba¤l› olarak da yersiz ve anlams›z sözler ortaya ç›kar ve gülünç bir duruma yol açar.) Derlemelerdeki dört tekerleme flunlard›r: Aytay karbay Aytay karbay degenin Kaytay karbay Mal›nd› jab›rat›p dala¤a Jartay garbay. (Aytay karbay Aytay karbay dedi¤in Kaytay karbay Mal›n› zorla at›p bofla Cartay karbay) 3 Yesevimnin bir ja¤›na opak artt›m Bir ja¤›na kopak artt›m Opa¤›n bolsa kopa¤›n menen Kopa¤›n bolsa opa¤›n olur. (Efle¤imin bir yan›na çerçöp(?) yükledim Bir yan›na otlar yükledim. Çerçöpün olursa otlar›n ile Otlar›n olursa çerçöpün olur.) Ay bal gaymak Ay bal gaymak degenim Kay bal kaymak Ay bal gaymak Ay bal gaymak degenin Kay bal gaymak (Ay bal kaymak Ay bal kaymak dedi¤im Kay bal kaymak Ay bal kaymak Ay bal kaymak dedi¤in Kay bal kaymak.) Y›l: 14 Say›: 53 72 Millî Folklor
Y›l: 14 Say›: 53 fiiyirbay fliyirbay fliyirbay kus fiiyir bas›na kon¤an kus Karkaralay kalban kus Kaz bas›na kon¤an kus (fiiyirbay fliyirbay fliyirbay kufl fiiyir bafl›na konan kufl Hürmetli, hep uçan kufl Kaz bafl›na konan kufl.) Bilmeceler: “Bilmeceler, tabiat unsurlar› ile bu unsurlara ba¤l› hadiseleri; insan, hayvan ve bitki gibi canl›lar›; eflyay›; ak›l, zekâ veya güzellik nev’inden mücerred kavramlarla dinî konu ve motifleri vb. kapal› bir flekilde yak›n-uzak münasebetler ve ça¤r›fl›mlarla düflünce, muhâkeme ve dikkatimize aksettirerek bulmay› hedef tutan kal›plaflm›fl sözlerdir.” 4 Bilmeceler manzum veya mensur olabilir. “Kazaklarda bilmeceye “jumbaq” ad› verilir. Jumbaqlar ço¤unlukla manzum halde söylenirler. Kafiyeli cümleler halinde söylenenleri de vard›r.” 5 A. BAYTURSUNO⁄LU “jumbaq” hakk›nda flunlar› yazmaktad›r: “Jumbaq degen at› jumuwdan fl›qqan: ya¤ni qold›ñ ifline bir närseni jas›r›p, jum›p tur›p, son› tap degennen fl›qqan. Jumbaqta närseni qol¤a jum›p tur›p tapt›rmayd›. Oyda bügip aytpay qoy›p, sol närsege uqsas närselerdi siypattap ayt›p, uqsast›¤› boy›nfla tapt›rad›. jumbaq zeyindi ustartuw¤a paydas› bar närse. Jumbaqt›ñ negizi tärizdew, ya¤ni närseniñ siypat›n tärizdep aytuw. Mäselen...at bast›, arqar müyizdi, böri kewdeli, böken sand›, qus qanatt›, qum›rsqa izdi, bota tiresekti. (flegirtke)” 6 (Jumbaq ad› yummaktan ç›km›fl. Yani elin içine bir fleyi gizleyip yumup onu bul demekten ç›km›fl. Jumbaqta bir nesne ele saklan›r ve karfl›dakinin bulmas› için çal›fl›l›r. Saklayan kifli nesnenin ad›n› söylemeden ona benzer fleyleri tarif ederek benzerlik yönünden yard›mc› olarak nesnenin ne oldu¤unu buldurmaya u¤rafl›r. Jumbaq›n zihni aç›c›, keskinlefltirici faydas› da vard›r. Jumbaq›n temeli benzetme, yani nesnenin görünüflünü tarif ederek buldurmaya dayan›r. Örnek...: At bafll›, koyun boynuzlu, kurt gövdeli, bö¤ü bacakl›, kufl kanatl›, kar›nca izli, deve dirsekli (çekirge).) Derlenmifl olan bilmece örnekleri flunlard›r: 7 I. Tabiat ve tabiî hadiseler: Dar darbaz Bir gümbez Bir göbök Q›rq flaflaq (Hava, Yer, Ay, Y›lduz) (417) (Dar pencere Bir kümbet Bir göbek K›rk saçak ) (Hava, Yer, Ay, Y›ld›z) Tam¤a tar› jayd›m. (Y›lduz) (418) (Gö¤e dar› (m›s›r) yayd›m.) (Y›ld›z) Uzun uzun uz ketti Uzun boylu k›z ketti Köleñkesi kümüsten Külüp tur¤an q›z ketti (Aqqan suv) (419) (Uzun uzun uz gitti Uzun boylu k›z gitti Millî Folklor 73
Page 1 and 2:
M ‹ L L Î F O L K L O R Üç Ayl
Page 3 and 4:
HAKEM KURULU Editorial Board/Comit
Page 5 and 6:
M‹T YOKSULLAfiMASI VE “BAYRAM D
Page 7 and 8:
Y›l: 14 Say›: 53 rulmamaktad›
Page 9 and 10:
Y›l: 14 Say›: 53 bilimsel bilgi
Page 11 and 12:
Y›l: 14 Say›: 53 bulunan kufl k
Page 13 and 14:
Y›l: 14 Say›: 53 n›na da¤›
Page 15 and 16:
Y›l: 14 Say›: 53 MAV‹: Duygus
Page 17 and 18:
Y›l: 14 Say›: 53 Çin bunlar›
Page 19 and 20:
Y›l: 14 Say›: 53 dir.Ecdatlar
Page 21 and 22: Y›l: 14 Say›: 53 7.Nevruz bir b
Page 23 and 24: XIX. YÜZYIL SONU OSMANLI BELGELER
Page 25 and 26: Nevruz gelene¤i Türk halklar›nd
Page 27 and 28: DESTAN ARAfiTIRMA ve ‹NCELEMELER
Page 29 and 30: Y›l: 14 Say›: 53 baflka nokta o
Page 31 and 32: Y›l: 14 Say›: 53 muhteva, anlat
Page 33 and 34: Y›l: 14 Say›: 53 tan” veya
Page 35 and 36: Y›l: 14 Say›: 53 bano¤lu 2000:
Page 37 and 38: Y›l: 14 Say›: 53 Âfl›klar de
Page 39 and 40: TÜRK ANLATIM VE GÖSTER‹M GELENE
Page 41 and 42: Y›l: 14 Say›: 53 Özetle belirt
Page 43 and 44: Y›l: 14 Say›: 53 Sonuç olarak
Page 45 and 46: Y›l: 14 Say›: 53 kara Radyosu y
Page 47 and 48: Y›l: 14 Say›: 53 yaflayan sevim
Page 49 and 50: Y›l: 14 Say›: 53 içeren söz k
Page 51 and 52: Y›l: 14 Say›: 53 anlat›-göst
Page 53 and 54: Y›l: 14 Say›: 53 güne garfl›
Page 55 and 56: Y›l: 14 Say›: 53 nik kültür o
Page 57 and 58: Y›l: 14 Say›: 53 hofl geldiniz
Page 59 and 60: Y›l: 14 Say›: 53 Millî Folklor
Page 67 and 68: Y›l: 14 Say›: 53 l› söylenen
Page 69 and 70: Y›l: 14 Say›: 53 erke¤in ç›
Page 71: TÜRK‹YE'YE YERLEfiEN AFGAN‹STA
Page 75 and 76: Y›l: 14 Say›: 53 (Bir adama bef
Page 77 and 78: Y›l: 14 Say›: 53 (Makal da takp
Page 79 and 80: Y›l: 14 Say›: 53 melleri Sovyet
Page 81 and 82: Y›l: 14 Say›: 53 Destanda ise n
Page 83 and 84: Y›l: 14 Say›: 53 sanatkârlara
Page 85 and 86: Y›l: 14 Say›: 53 Manasç›lar
Page 87 and 88: Y›l: 14 Say›: 53 may, Serabad,
Page 89 and 90: Y›l: 14 Say›: 53 1868 y›l›n
Page 91 and 92: Y›l: 14 Say›: 53 Bunlardan Arzi
Page 93 and 94: Y›l: 14 Say›: 53 Aral›k 1989,
Page 95 and 96: Y›l: 14 Say›: 53 dir: “1929 y
Page 97 and 98: Y›l: 14 Say›: 53 (KKK), “siga
Page 99 and 100: Y›l: 14 Say›: 53 lece¤imiz ola
Page 101 and 102: Y›l: 14 Say›: 53 almaman›n b
Page 103 and 104: Y›l: 14 Say›: 53 dir. Faaliyetl
Page 105 and 106: Y›l: 14 Say›: 53 baba miras›
Page 107 and 108: Y›l: 14 Say›: 53 heleri vard›
Page 109 and 110: Y›l: 14 Say›: 53 Hayrân ve mes
Page 111 and 112: Y›l: 14 Say›: 53 yordun...” B
Page 113 and 114: Y›l: 14 Say›: 53 cesinde zaman
Page 115 and 116: Y›l: 14 Say›: 53 kesimine ulafl
Page 117 and 118: Y›l: 14 Say›: 53 med Bey (ö. 1
Page 119 and 120: Y›l: 14 Say›: 53 med’in iyile
Page 121 and 122: Y›l: 14 Say›: 53 tespite yönel
Page 123 and 124:
Y›l: 14 Say›: 53 mufl. Fakat mu
Page 125 and 126:
Y›l: 14 Say›: 53 Pend-nâme, K
Page 127 and 128:
Y›l: 14 Say›: 53 Millî Folklor
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Türk araflt›rmac›s›, araflt
Page 163 and 164:
Y›l: 13 Say›: 53 Medeniyeti mir
Page 165 and 166:
Y›l: 13 Say›: 53 li, do¤ruyu,
Page 167 and 168:
Y›l: 13 Say›: 53 d›fl› husu
Page 169 and 170:
Y›l: 14 Say›: 53 oranda baflar
Page 171 and 172:
Y›l: 14 Say›: 53 ya daha yukar
Page 173 and 174:
Y›l: 14 Say›: 53 ile Homeric Ta
Page 175 and 176:
Y›l: 14 Say›: 53 gibiydi; düny
Page 177 and 178:
Y›l: 14 Say›: 53 görüflü ola
Page 179:
Y›l: 14 Say›: 53 yaflayan Yuki
show all

MİLLİ FOLKLOR 53. Sayı (Pdf)

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?