TC BALIKES R ÜN VERS TES FEN BL MLER ENST TÜSÜ B YOLOJ ...

1.4.2.3 Sıvılaştırılmış Gazlarla Ekstraksiyon (SAE: Süperkritik Akışkan
Ekstraksiyonu)
Gazlar yüksek basınç ve sıcaklık altında yani süperkritik evre bölgesinde
bir sıvı gibi çözücü özellik kazanırlar. Bu özellik, basınç ve sıcaklık
değişimleriyle istenildiği gibi yönlendirilmektedir. Böylece sıkıştırılmış gazlar,
çeşitli yöntemlerle bir çok maddenin taşıyıcı materyallerden fraksiyonlarına
ayrılmasında veya madde karışımlarının rafinasyonunda kullanılabilmektedir.
Farklı polarite ve molekül boyutlu bileşikler tek bir süperkritik akışkan kullanımı
ile ekstrakte edilebilmektedir. Ayrıca SAE hızı, süperkritik akışkanda
moleküllerin difüzyon katsayıları bir sıvı ortamındakinden daha fazla olması
nedeni ile yüksektir. Bir süperkritik akışkan, maddenin bastırılabildiği ve bir gaz
olarak davrandığı halidir. Diğer bir değişle, kritik sıcaklığının yukarısına ısıtılan
ve aynı zamanda kritik basıncının yukarısına bastırılan bir gazdır. Kritik
sıcaklığın yukarısında ısıtılan gaz, yavaşça artan basınçla süperkritik akışkanı
oluşturur. Süperkritik ekstraksiyonda amonyak, etilen, toluen ve CO2 genel olarak
amaca uygunluk gösterir. Bunlar arasında en çok kullanılan süperkritik akışkan
CO2’dir. Çünkü CO2, patlama tehlikesi ve toksik etkisi olmayan, bunun yanı sıra
oldukça saf ve ucuz elde edilebilen, kimyasallara ve radyoaktif maddelere karşı
kararlı, polar olmayan ve orta polar organik bileşikler için yüksek çözme gücü
göstermesi gibi uygun kritik özelliklere sahip bir gazdır. CO2’nin kritik noktası 73
kg/cm 2 atm basınçta, 31 °C’dir.
Bu yöntem esas olarak yüksek basınçlı ekstraksiyon kabı içinde
sıvılaştırılmış gazın kritik noktası yakınlarındaki sirkülasyonu içerir. Ekstrenin
çözücü gazdan ayrılması basıncın değiştirilmesi ile veya tamamen buharlaştırma
ile mümkündür. Geri kazanılan gaz sıkıştırılarak yeniden kullanılabilmektedir.
Bu üretim sisteminin kurulması yüksek maliyetli olduğundan ancak pahalı
ürünlerin eldesinde kullanılmaktadır [10, 99].
22