Füsun Sayek TTB Raporları 2008: Sağlık Emek-Gücü

Hekimler
Bu bölümde pratisyen ve uzman hekimler
bir arada değerlendirilecektir.
İki grup halinde incelendiğinde de
izlendiği gibi, hekimlerin illere dağılımında
büyük kentlerdeki yığılma
dikkat çekmektedir. Hekimlerin %70’i
15 büyük ilde bulunurken, %45’i İstanbul,
Ankara ve İzmir’dedir.
Bin kişi başına hekim sayısı bakımından,
11 yıl boyunca her zaman en
iyi durumdaki tek il Ankara’dır. İllerin
%80’inin orta dilimin altında kaldığı
görülmektedir. Daima en kötü dilimde
yer alan illerin hepsi, aynı zamanda
gelişmişlik sıralamaları bakımından da
son sıralarda bulunmaktadır. 1995-
2006 yılları boyunca, 1000 kişi başına
hekim sayısının en yüksek ve en düşük
olduğu iller arasındaki fark 2.5-3
hekim aralığında seyretmiştir. Bununla
birlikte 2000 yılından sonra, ani yükseliş
ve düşüşün ardından oynak bir
seyir izlediği görülmektedir.
Hekimlerin sağlık emekçileri içindeki
payı bakımından dağılımı iki özellik
taşımaktadır. Bunlardan birincisi, hiç
bir ilin, 11 yıl boyunca bulunduğu
dilimde kalamamış olmasıdır. İkinci
olarak da, son yıllarda az sayıda ilin
bir üst dilime, ama çok sayıda ilin de
bir alt dilime geçmesidir. Hekimlerin
sağlık emekçileri içindeki payı itibariyle
çok sayıda ilin durumunun 2006
yılında kötüleştiği izlenmektedir.
Gerek bin kişi başına hekim sayısı,
gerekse sağlık emekçileri içindeki hekim
payı itibariyle 11 yıl süresince sık
değişimler yaşanmasına karşın eşitsizlikler
ve eşitsizliği yaşayanlar değişmemektedir.
Türkiye genelinde 2006
yılında nüfusun %17’si için 1000 kişi
başına hekim sayısı 2.69 iken, bu sayı
nüfusun %56’sı için 1.12’dir. Diğer
bir ifadeyle, ortalamanın üzerindeki
dilimlerde bin kişi başına hekim sayısı,
ortalamanın altındaki dilimlerde bin
kişi başına hekim sayısının iki katından
fazladır. Dikkat çekici bir durum
da ortalamanın altındaki dilimlerde
bin kişi başına hekim sayısının 1995-
2005 yıları arasındaki ortalamasının
0.79’iken 2006 yılında belirgin bir
sıçrama ile ilk kez 1’in üzerinde bir
değere çıkmasıdır. Ortalamanın üzerindeki
dilimlerde, 2005 yılında 1000
kişi başına hekim sayısı ise 2.64’tür ve
bu sayı OECD ülkelerindeki ortalamaya
eşittir.
Ülkelerin Hekim Sayılarını Belirleyen
Grafik 1.
Hekimlerin İllere Dağılımı
Faktörler ve Türkiye’de Hekim Sayısı
bölümünde de görüldüğü gibi dünya
genelinde ülkelerin hekim sayılarının
belirleyicisi olan önemli faktörlerden
bir tanesi de kişi başına düşen hastane
yatak sayısıdır. Bu değişken, beraberinde
ülkelerin sağlık alt yapılarını da
yansıtmaktadır. Türkiye’de 1995-2006
yılları arasında illerin 1000 kişi başına
hastane yatağı sayısına göre %20’lik
dilimlere dağılımı ile yüz hastane yatağı
başına hekim sayısına göre %20
’lik dilimlere dağılımları incelendiğinde
illerin %85’inin orta dilimin altında
kaldığı görülmektedir. Genel olarak
illerin göreli durumları değişmemekle
birlikte, büyük kentlerin neredeyse tamamı
ortalamanın altındaki dilimlerde
yer almaktadırlar. Başka bir ifadeyle,
gelişmişlik bakımından üst dilimlerde
yer alan illerin tamamı, hastane yatakları
sayısı bakımından alt dilimlerde
bulunmaktadır. 1995-2005 yılları arasında
Türkiye genelinde 1000 kişiye
düşen hastane yatak sayısı ortalaması
sabit olarak adlandırılabilecek şekilde
seyretmektedir.
100 hastane yatağı başına düşen
hekim sayısı yönüyle değerlendirdiğimizde
Türkiye ortalaması ile OECD
ülkeleri ortalaması, 2003 yılına kadar
birbirine benzer biçimde seyrederken,
sonraki yıllarda Türkiye aleyhine
gerileme izlenmektedir. OECD ülkelerinde
100 yatak başına ortalama
hekim sayısı yaklaşık 55’tir. Bu açıdan
bakıldığında Türkiye’de illerin yarıdan
fazlası bu ortalamanın üzerindedir.
Bununla birlikte, OECD ülkelerinde
1.000 kişiye ortalama 6 hastane yatağı
düşerken, Türkiye’de 2.7 hastane
yatağı düşmektedir.
100 hastane yatağı başına hekim sayılarına
göre illerin %20’lik dilimler biçimindeki
dağılımı Türkiye’de hükümetlerin
hekim istihdamı politikalarının
fotoğrafı gibidir: Şırnak ve Hakkari,
yüz hastane yatağı başına düşen hekim
sayısı bakımından, birinci dilimde
yer almaktadır. Yani, en iyi durumdaki
iki il konumundadırlar. Şırnak’ta yüz
hastane yatağı başına 121 hekim,
Hakkari’de de yüz hastane yatağı başına
118 hekim düşmektedir. Yalnızca
hekim sayısını arttırarak sağlık hizmeti
götürülemeyeceğini, sağlıkta eşitsizliklerin
giderilemeyeceğini vurgulamamız
gerekiyor. Bu illerde hekimlerin sayısal
göstergeleri, hastane yatağı göstergelerinin
çok üzerinde seyrediyor. Oysa,
bu iller hastane yatağı bakımından
Türkiye sıralamasının en altında bulunuyorlar.
Şırnak’ta bin kişi başına 0.5,
Hakkari’de 0.8 hastane yatağı bulunmaktadır.
Yetkililer, Türkiye’nin sayılarını OECD
vb. ülkelerin ortalamalarıyla karşılaştırmak
istiyorlarsa önlerine almaları
gereken çok sayıda başlık bulunmaktadır.
Bunlardan bir tanesi de hastane
yatak sayılarıdır. Yalnızca, toplumların
sağlık durumlarının oluşumunda etkisi
oldukça geri sıralar olduğu kanıtlanmış
olan, sağlık emek-gücü sayılarını,
hekim sayılarını konuşmak dayanağı
olmayan başlıklardır. Popülist politikalara
ucuz malzeme arayışlarıdır.
36 FÜSUN SAYEK TTB RAPORLARI-2008