Füsun Sayek TTB Raporları 2008: Sağlık Emek-Gücü

Türkiye’de Kamu Sağlık Hizmetlerinde Hekim
İstihdamı İle İlgili Yasal Düzenlemeler
Çalışmamızın bu bölümünde, kamu
sağlık kuruluşlarında görev yapan
hekimlerin; görevlendirme biçimi, hak
ve yükümlülükleri, aylık, ödenek ve
diğer özlük işlerine yönelik hükümler
içeren yasal düzenlemeleri gözden
geçirerek tarihsel süreç içerisinden
nereden, nereye gelindiğini ortaya
koymaya çalışacağız. Bunu yaparken,
yürürlükte olan düzenlemelerin yanı
sıra yürürlükten kaldırılmış düzenlemeler
ile ilgisi ölçüsünde henüz yasalaşmamış
tasarılara da çalışmamızda
yer vereceğiz.
Gözden geçirilen düzenlemeleri değerlendirirken;
istihdam biçimi (memur,
sözleşmeli personel vb.) ve iş güvencesi,
tam süre çalışma ve özel çalışma,
zorunlu çalışma ve ücretlendirme;
konularına ilişkin hükümlere öncelik
verdik. Böylece 1920’li yıllardan
başlayarak günümüze kadar hekim
istihdam politikalarının hukuksal düzenlemelere
yansımasını, yukarıda
sıraladığımız başlıklar üzerinden anlaşılır
kılmaya çalıştık. Yapılan incelemeler
sonucunda konuyla ilgili süreci
aşağıdaki biçimde özetleyebiliriz. (Her
bir Yasa ile ilgili değerlendirmeleri EK-
6’da bulabilirsiniz).
1. 1920’li yıllardan itibaren hekimlerin,
kamu sağlık hizmetlerinde esas
olarak kadro karşılığı memur statüsünde
istihdam edildiği görülmektedir.
1961 yılında, 224 sayılı Kanun ile
sağlık hizmetlerinin sosyalleştirildiği
bölgelerde, belirli süreli hizmet sözleşmesi
ile çalıştırma biçimi kabul edilmişse
de esas istihdam biçiminin 60’lı
yıllar boyunca da devlet memurluğu
olduğu görülmektedir. 1965 yılında,
209 sayılı Kanun ile tam süreli eğitim
ve araştırma hastanelerinde özel uzmanlık
isteyen işlerde ünlü ve otorite
olan hekimlerin daha yüksek ücretlerle
ve sözleşme ile çalıştırılması istisnai
bir durum olarak benimsenmiştir. Bu
uygulamanın kapsamında ne kadar
hekim görevlendirildiği bilinmemekle
birlikte sözleşme yapma yetkisi verilen
alanın darlığı dikkate alındığında hekim
istihdamında dikkate alınabilecek
bir etki alanı olmadığı düşünülebilinir.
Benzer bir düzenleme 1987 yılında
kabul edilen 3359 sayılı Temel Sağlık
Hizmetleri Kanunu’nda da yapılmıştır.
Ancak bu Kanun ile sağlık işletmesine
dönüştürülecek hastanelerin personelinin
sözleşmeli olarak çalıştırılmasına
ilişkin hükümler Anayasa Mahkemesi
tarafından iptal edildiğinden, bu hükümlerin
de hekim istihdamında etkili
olması söz konusu olmamıştır.
1926 yılından 2003 yılına kadar, kamuda
hekim istihdamı ile ilgili temel
uygulamanın, kadro karşılığı memur
statüsünde istihdam olarak varlığını
sürdürdüğünü söyleyebiliriz. 2003
yılından itibaren ise bu uygulamadan
uzaklaşılıp farklı istihdam modellerine
ilişkin düzenlemelerin ardı ardına yapıldığını
görmekteyiz. Bunlardan ilki
10 Temmuz 2003 tarihinde kabul edilen
4924 sayılı Kanun’dur. Bu Kanun
ile kamu sağlık hizmetlerinde, hekimlerin
süreli iş sözleşmeleri ile istihdam
edilmesi düzenlenmiştir. Yine aynı
Kanun ile 657 sayılı Devlet Memurları
Kanunu’nun 36. Maddesine yapılan
bir ekle, lüzumu halinde kamu sağlık
personelinin hizmetlerinin satın alma
yolu ile gördürüleceği belirtilmiştir.
Böylece hekimlerin taşeronun işçisi
olarak çalıştırılmasına yönelik uygulamaların
yolu açılmıştır.
24 Kasım 2004 tarihinde kabul edilen
5258 sayılı Aile Hekimliği Pilot Uygulaması
Hakkında Kanun ile aile hekimlerinin
görevlendirilmesinde bir yıl
süreli sözleşmeye dayalı hizmet akdi
ile çalıştırma getirilmiştir.
Ekim 2005 tarihinde kabul edilen
5413 sayılı Kanun ile bu kez hekimlerin
ve diğer sağlık personelinin kadrosuz
bir biçimde, ücretleri döner sermayeden
karşılanmak üzere, 657 sayılı
Kanun’un 4. Maddesinin B fıkrasına
göre sözleşmeli statüde çalıştırılmaları
düzenlenmiştir. Bu statüde çalıştırılan
48 FÜSUN SAYEK TTB RAPORLARI-2008