Füsun Sayek TTB Raporları 2008: Sağlık Emek-Gücü

sağlık personelinin de iş güvencesi
bulunmamaktadır.
6 Mart 2007 günü Türkiye Büyük
Millet Meclisi Başkanlığı’na sunulan
Kamu Hastane Birlikleri Pilot Uygulaması
Hakkında Kanun Tasarısı ile
de taşeron işçisi, döner sermayeden
ücreti ödenen sözleşmeli, ancak döner
sermayeden ek ödeme verilmeyen ve
iş güvencesi içermeyen uygulamaların
bir kısmının ya da tümünün birlikte
kullanılabileceği bir istihdam biçimi
getirilmek istenmektedir.
Kullanılan istihdam biçimlerinde iş
güvencesi içermeyen, belirli süreli sözleşmelerini
imzalayacak olan hekimlere,
iş güvencesine sahip hekimlere
göre daha yüksek ücretlerin verilmesi
dikkati çekmektedir. Ancak aynı dönemde
iş güvencesi içeren istihdam
biçimine göre çalışan hekimlere ise
benzer sosyal ve mali avantajların sağlanmadığı
izlenmektedir. Benzetmek
gerekirse, bu uygulamaları ‘bol paralı’
iş güvencesizliği ya da iş güvencesiz istihdama
geçiş için ‘özendirme’ olarak
da ifade edebiliriz.
2. Kamu sağlık kuruluşlarında görevli
hekimlerin kamu görevi dışında serbest
olarak hekimlik yapmasına ilişkin
düzenlemelere baktığımızda da farklı
dönemlerde benzer uygulamaların
kullanıldığını görmekteyiz.
1961 yılında sosyalleştirilmiş bölgelerde,
sözleşmeli olarak çalışan hekimlere
diğerlerine göre daha yüksek ücret
ödenmesi kararlaştırılırken, serbest
çalışmaları da yasaklanmıştır. 1978
yılında kabul edilen Sağlık Personelinin
Tam Süre Çalışma Esaslarına Dair
Yasa ile de kamu sağlık personeline
tam süre ile çalışma ve ücret artışı
getirilirken, beraberinde kamu kurumları
dışında mesleklerini serbest olarak
yapamayacakları yönünde düzenleme
de yapılmıştır.
Aralık 1980’de kabul edilen 2368
sayılı Sağlık Personelinin Tazminat ve
Çalışma Esaslarına Dair Yasa’da ise,
tazminat hakkından yararlanan personelin
serbest olarak mesleklerini icra
edemeyecekleri kabul edilmiştir.
1987’de kabul edilen 3359 sayılı
Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu ile
sağlık işletmesine dönüştürülen sağlık
kurumlarında görevli olan ve mesleklerini
serbest icra etmeyen hekimlere,
sağlık işletmesi yönetiminin uygun
görmesi halinde mesai saatleri dışında,
kuruluşta özel teşhis ve tedavi
yapabilmelerine olanak tanınmıştır.
2003 yılında kabul edilen 4924 sayılı
Kanun ve 2004 yılında kabul edilen
5258 sayılı Aile Hekimliği Pilot Uygulaması
Hakkında Kanun kapsamında
istihdam edilen sözleşmeli hekimlerin
de kamu görevi dışında hekimlik yapmaları
yasaklanmıştır.
657 Sayılı Kanun’un, 36. Maddesi’ne
yapılan ek kapsamında, hizmetleri
satın alınacak personele ilişkin serbest
çalışma konusunda özel bir düzenlemeye
gerek görülmemiştir. Zira taşeron
işçisi olan hekimlerin özlük hakları
konusunda hiçbir düzenlemeye yer
verilmeyerek bu hekimlerin özlük hakları
ile ilgili her türlü tasarruf yetkisi
taşeronlara bırakılmıştır.
2368 sayılı Yasa’da, 21.06.2005 tarihli
5371 sayılı Yasa ile yapılan değişiklikle,
il sağlık müdürü ve başhekim
olanlara serbest çalışma yasağı getirilirken,
28.03.2007 tarih ve 5614 sayılı
Kanun ile yapılan değişiklikle, askeri
sağlık kurum ve kuruluşlarında görev
yapan başhekimlere ise serbest çalışma
olanağı verilmiştir. Aynı dönemde
yapılan bu düzenlemelerde ortaya
çıkan karşıtlığın sağlık hizmetlerinin
gereğinden kaynaklı olmadığı açıktır.
2008 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından
hazırlanan, kamuda çalıştırılan
hekimlerin tam gün çalıştırılmasına
ilişkin tasarı taslağı ve özel sağlık kuruluşları
ile ilgili 2008 yılında çıkarılan
yönetmeliklerde de ister kamu isterse
özel sağlık kuruluşlarında çalışsın,
bütün hekimlerin aynı anda birden
fazla işte çalışmasını ortadan kaldırıcı
düzenlemelere yer verilmiştir.
Ancak çarpıcı olan bir diğer durum
ise; hekimlerin asıl görevleri dışında
ikinci ve üçüncü işleri ücret almaksızın
yapmasına yönelik düzenlemelerin de
aynı dönemde yapılmasıdır. Yani hekimlerin
daha az çalışarak görevlerini
gerektiği gibi yapmalarını sağlayacak
önlemler değil, daha çok çalıştırılacakları,
ama karşılığında ücretlerinin
belirlenmesinde söz sahibi olamayacakları
düzenlemeler yapılmaktadır.
Örneğin, Temmuz 2006 tarihinde
kabul edilen 5538 sayılı Kanun ile,
kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan
hekimlere asli görevlerine ek olarak ve
herhangi bir ilave ücret ödenmeksizin
kuruma ait işyerlerinde, işyeri hekimliği
yapma zorunluluğu getirilmiş, aynı
şekilde sözleşmeli olarak çalıştırılacak
hekimlere asıl görevlerinin dışında,
idare tarafından başka görevlerin de
yaptırılabileceğine ilişkin hükümlere
yer verilmiştir.
3. Hekim istihdamında zorunlu hizmetin,
1932 yılından 1981 yılına
kadar kullanılmadığı görülmektedir.
Yaklaşık 50 yıl sonra, 25 Ağustos
1981 tarihinde yürürlüğe konan 2514
Sayılı Yasa ile tekrar getirilen zorunlu
hizmet, 1995 yılına kadar 14 yıl
kesintisiz olarak uygulanmıştır. 1995
yılından itibaren ise fiili olarak uygulanmamıştır.
Haziran 2003 tarihinde,
Hükümet; uygulamayı hem başarısız
ve antidemokratik olduğu hem de
IMF’ye verdiği sözler arasındaki kamuda
personel istihdamını azaltmaya
yönelik politikalarla çeliştiği gerekçesiyle
4924 sayılı Yasa ile kaldırılmıştır.
Ancak iki yıl sonra, Temmuz 2005’te
5371 sayılı Yasa ile yeniden uygulamaya
koymuştur. Zorunlu hizmetin
istihdam biçimi olarak uygulanmadığı
2003-2005 tarihleri arasında ise devlet
memuru statüsünde istihdam biçimi
yerine, sözleşmeli hekimlik, taşeron
işçiliği ve yine sözleşmeli aile hekimliği
uygulamaları kullanılmıştır.
2006 ve sonrasında çok sayıda değişikliğe
uğratılan Sağlık Bakanlığı Atama
Nakil Yönetmeliği ile zorunlu hizmet
kapsamındaki hekimler stratejik
personel sayılmıştır. Bu personelin eş
durumu atamalarından yararlanmasının
önünde ciddi engeller konmuştur.
Zorunlu hizmetin bitiminde de adil bir
yer değiştirme sistemi ve eş durumu
ataması güvenceye alınmamış, hekimler
aile birliğinin parçalanması ile özelde
güvencesiz çalışma arasında seçim
yapmaya zorlanmıştır.
4. Kamu sağlık kuruluşlarında görevlendirilen
hekimlerde değişik dönemlerde
farklı ücretlendirme biçimleri
SAĞLIK-EMEK GÜCÜ: SAYILAR VE GERÇEKLER
49