23. araÅtırma sonuçları toplantısı 1. cilt - Kültür ve Turizm BakanlıÄı
23. araÅtırma sonuçları toplantısı 1. cilt - Kültür ve Turizm BakanlıÄı
23. araÅtırma sonuçları toplantısı 1. cilt - Kültür ve Turizm BakanlıÄı
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Edirne’nin Osmanl› Döneminde idarî, askerî, ticarî, ekonomik, ilmî, edebî, sosyal<br />
<strong>ve</strong> kültürel bak›mlardan büyük geliflmeler kaydetmesinin nedenleri aras›nda; uzun süre<br />
devlete baflkentlik yapmas› <strong>ve</strong> devam›nda sahip oldu¤u stratejik önemini korumas›<br />
gösterilebilir. De¤iflik meslek gruplar›ndan olup da XIV. yüzy›l›n sonlar›ndan itibaren<br />
Edirne’de do¤mufl, yaflam›fl, görev yapm›fl <strong>ve</strong> ölmüfl bir çok önemli flahsiyetin varl›¤›,<br />
gerek arfliv belgeleri <strong>ve</strong> gerekse mezar tafllar›n›n incelenmesinden anlafl›lmaktad›r.<br />
Edirne’deki mezarl›k <strong>ve</strong>ya hazirelerde mezar›, mezar tafl› tespit edilen de¤iflik mesleklerden<br />
kifliler aras›nda; Lala fiahin Pafla, Hac› ‹l Bey, Çandarl›zade Ali Pafla, Gazi Mihal<br />
Bey, Saruca Pafla, Gedik Ahmet Pafla, Kas›m Pafla, Ekmekçio¤lu Ahmet Pafla,<br />
Merzifonlu Kara Mustafa Pafla, Kemankefl Seyit Ahmet Pafla, Kadri Pafla, Hac› Ahmet<br />
‹zzet Pafla, Dila<strong>ve</strong>r Bey, Alaedin bin Mevlana Abdülkerim, Sofu Bayezid, Seferflah, fierefüddin<br />
‹bn-i Kemal, fiücaeddin-i Karamani, Muhammed ‹bn-i Kad› Manyasi, Sinan<br />
Pafla, ‹sa Fakih, Kad› zade-i Rumi, Mevlana Dervifl Mehmed, Zehrimar zade Mehmed<br />
R›za, fieyhülislam Ali Efendi <strong>ve</strong> fieyhülislam Musa Kaz›m Efendi belirtilebilir.<br />
Yukar›da belirtilen tarihî mezarl›klar ile cami <strong>ve</strong> mescitlerin hazirelerinde bulunan<br />
mezar tafllar›n›n pek ço¤u zaman içerisinde tahrip edilmifl <strong>ve</strong>ya kaybolmufltur. Mezarl›klardan<br />
baz›lar› ortadan kald›r›lm›fl yerine ifl merkezi, stadyum, fabrika, yol yap›lm›fl;<br />
hazirelerden baz›lar› ise camileriyle birlikte deprem <strong>ve</strong>ya di¤er nedenlerle y›k›larak yok<br />
olmufltur. Araflt›rma konumuz olan Edirne Müzesi’ndeki Osmanl› Dönemi mezar tafllar›n›n<br />
tamam›, Edirne’nin de¤iflik mezarl›klar› ile hazirelerinden toplan›p getirilmifl olanlardan<br />
baz›lar›d›r. Mevcut hâlde bile oldukça fazla say›da olan bu mezar tafllar›ndan<br />
kurtar›labilenler, Edirne Müzesi’nin idarî binas›n›n arkas›ndaki bahçede <strong>ve</strong> Selimiye<br />
Camii’nin do¤usunda bulunan Türk-‹slâm Eserleri Müzesi’nde sergilenmektedir. Bir ço-<br />
¤u envantersiz, nereden getirildi¤i belirlenemeyen, üst üste y›¤›nlar hâlinde <strong>ve</strong> baz›lar›<br />
da k›r›lm›fl vaziyetteki bu mezar tafllar›n›n flimdiye kadar ele al›n›p incelenmedi¤i bilinmektedir<br />
(Resim: 1, 2). Edirne Müzesi’nde sergilenen bu mezar tafllar›n›n kesin say›s›n›<br />
tam olarak belirlemek flimdilik mümkün olmam›flt›r. ‹lk defa taraf›m›zdan incelenmeye<br />
bafllanan Edirne’deki Osmanl› Dönemi mezarl›klar› <strong>ve</strong> mezar tafllar›ndan baz›lar›<br />
(özellikle Hasan Sezai Dergâh›, Muradiye, Beylerbeyi <strong>ve</strong> Zehrimar camileri hazireleri<br />
ile ‹stanbul Yolu Mezarl›¤›’nda bulunan XVII.-XIX. yüzy›llara ait natürmort süslemeli<br />
<strong>ve</strong> yeniçerilere ait mezar tafllar›); H. Turhan Da¤l›o¤lu, Faz›l Ayano¤lu, H. Necdet ‹flli,<br />
Cebe Özer <strong>ve</strong> Hüseyin Ak›ll› gibi araflt›rmac›lar taraf›ndan incelenmifltir. Ancak mevcut<br />
mezar tafllar› dikkate al›nd›¤›nda, bu çal›flmalarda ele al›nan örneklerin çok az say›da<br />
oldu¤u rahatl›kla anlafl›lacakt›r.<br />
Edirne Müzesi’nin iki binas›nda (idarî bina <strong>ve</strong> Türk-‹slâm Eserleri Müzesi’nde)<br />
bulunan Osmanl› Dönemine ait mezar tafllar›ndan az say›daki örnek, topra¤a dikili vaziyette<br />
<strong>ve</strong> envanterli olarak sergilenmekte, büyük bir grup ise müze idare binas›n›n arkas›ndaki<br />
bahçede üst üste y›¤›lm›fl durumda bulunmaktad›r (Resim: 3). Araflt›rma konumuzu<br />
oluflturan mezar tafl› say›s›n›n fazlal›¤› <strong>ve</strong> XIV. yüzy›ldan XX. yüzy›la kadar<br />
olan genifl bir zaman dilimine ait olmalar› nedeniyle, bu dönemde incelenecek mezar<br />
tafl› say›s›nda s›n›rlamaya gidilmifltir. Çal›flman›n bu y›lki (2004) k›sm›nda; malzeme,<br />
yaz› karakteri, süsleme <strong>ve</strong> üslûp bak›mlar›ndan büyük benzerlikler gösteren, XIV.-XVI.<br />
yüzy›llara ait olan 63’ü envanterli, 9 tanesi ise envantersiz <strong>ve</strong>ya envanter numaras› silinmifl<br />
olmak üzere toplam 70 adet mezar tafl› incelenmifltir. Bir k›sm› iki <strong>ve</strong>ya daha fazla<br />
parçaya ayr›lm›fl vaziyette k›r›k olan bu mezar tafllar›ndan 52 tanesi Türk- ‹slâm<br />
Eserleri Müzesi’nde, 18 tanesi ise Edirne Müzesi ‹darî Binas›’n›n bahçesinde yer almaktad›r.<br />
2004 y›l›n›n temmuz, a¤ustos, ekim <strong>ve</strong> kas›m aylar›n›n de¤iflik günlerinde<br />
yapt›¤›m›z çal›flmalarda; öncelikle belirlenen mezar tafllar›n›n Edirne Müzesi’ndeki envanter<br />
defterindeki kay›tlar› incelenmifl, arkal› <strong>ve</strong> önlü olarak foto¤raflarla belgelenmifl,<br />
karbon <strong>ve</strong> eskiz ka¤›d› kullan›larak 1/1 ölçe¤inde estampajlar› ile ölçüleri al›nm›fl, sergilendikleri<br />
yerdeki konumlar› iflaretlenmifl <strong>ve</strong> gerekli notlar al›nm›flt›r. Daha sonra ise,<br />
mezar tafllar›n›n eskiz ka¤›tlar›na al›nan estampajlar›, yine 1/1 ölçe¤inde ayd›ngere aktar›lm›fl<br />
<strong>ve</strong> elde edilen (yaz›, bitkisel <strong>ve</strong> geometrik süslemelerden oluflan) kompozisyonlar›n,<br />
foto¤raflardan da yararlan›larak, analizleri yap›lm›flt›r. Teknik imkânlardan ya-<br />
356
Change language