23. araştırma sonuçları toplantısı 1. cilt - Kültür ve Turizm Bakanlığı

2004 YILI COfiKUNTEPE YÜZEY ARAfiTIRMASI
Turan TAKAO⁄LU*
Çanakkale ‹li, Ayvac›k ‹lçesi, Bademli Köyü’nün yaklafl›k dört kilometre güneybat›s›nda
yer alan neolitik Coflkuntepe yüzey araflt›rmas› 24 Eylül ve 10 Ekim 2004 tarihleri
aras›nda gerçeklefltirilmifltir. Bu araflt›rmay› gerçeklefltirmem konusunda ve
araflt›rma süresince bana tan›d›¤› her türlü olanaktan dolay› Gülp›nar kaz› baflkan›
Prof. Dr. Coflkun Özgünel’e içten teflekkürlerimi sunmak isterim. Bu çal›flma için ‘Institute
for Aegean Prehistory’ maddî olanak sa¤lam›flt›r. Bakanl›k temsilci olarak kat›lan
Çanakkale Arkeoloji Müzesi’nden Arkeolog Musa Tombul’a ise sa¤lad›¤› çal›flma ortam›
ve yard›mlardan dolay› minnettar›m.
Bat› Anadolu’nun en bat› noktas›nda yer alan Neolitik Ça¤ yerleflimi olan Coflkuntepe,
Çanakkale ‹li, Ayvac›k ‹çesi’ne ba¤l› Bademli Köyü yak›nlar›nda, denizden 1.5
km. uzakl›kta ve deniz seviyesinden 230 m. yükseklikte do¤al bir tepe üzerinde yer almaktad›r
(Resim: 1, 2). 1980’li y›llarda Prof. Dr. Coflkun Özgünel taraf›ndan ilk kez keflfedilen
bu neolitik yerleflimde ele geçirilen yüzey buluntular›, izleyen y›llarda Jürgen
Seeher taraf›ndan incelenerek Coflkuntepe’nin neolitik Bat› Anadolu ve Ege kültür tarihi
içindeki önemi vurgulanm›flt› 1 . Coflkuntepe do¤al çevresinin, ilk bak›flta tar›ma dayal›
bir ekonomik yaflam biçimini destekler özellikler sergilememesi Anadolu’nun en
bat› noktas›nda yer alan bu yerleflimin farkl› bir aç›dan bölge kültür tarihine ›fl›k tutabilece¤ine
yönelik flüpheler uyand›rm›flt›. Çünkü, do¤u Ege’de k›y›sal alanlar ile ovalarda
yer alan neolitik yerleflimler aras›nda ekonomik anlamda bir farkl›l›¤›n olup olmad›-
¤›, neolitikleflme süreci ile ilgilenen arkeologlar›n önem verdi¤i konulardan biridir. Genel
olarak kabul edilen görüfle göre verimli ovalarda yer alan yerleflimlerde genellikle
tar›ma dayal› bir geçim ekonomisinin hâkim oldu¤u, bunun tersine Ege Denizi’ne k›y›
alanlarda varl›¤›n› sürdüren neolitik toplumlarda ise tar›ma daha az önem verildi¤i varsay›lm›flt›r.
Bu sistem içinde k›y› neolitik toplumlar› için topra¤› ekip biçmeye dayal› bir
yaflam çok yayg›n olmad›¤›ndan alternatif geçim ekonomileri gelifltirdikleri varsay›l›r.
Coflkuntepe gibi baz› k›y› yerleflimlerinin, Neolitik Dönemde denizden gelen obsidiyen
gibi ithal malzemelerin da¤›t›m›nda rol oynayan ticaret noktalar› da oldu¤u ileri sürülmüfltür.
Bu bak›mdan 2004 y›l› Coflkuntepe ve yak›n çevresindeki yüzey araflt›rmas›
n›n amac› öncelikli olarak k›y› bölgelerdeki neolitik köy toplumlar›n›n do¤al çevrelerine
nas›l adapte olduklar› ve bu k›y› yerleflimlerin ticarette oynam›fl olabilece¤i olas› rolleri
anlama konular›nda fikir elde etmeye yönelikti.
Ça¤dafl› toplumlar›n aksine, neolitik Coflkuntepe halk› denizden 230 metre yükseklikte
ve k›y›ya yaklafl›k bir kilometre uzakl›kta, üç taraftan sarp yamaçlarla çevrili ve
yaln›zca kuzey yönünden ulafl›labilen bir alan üzerine kurulmufltur. Yerleflim, do¤al konum
itibar›yla Lesbos/Midilli Adas›’na bakan görüntüsü güzel ve savunmas› kolay bir
* Turan TAKAO⁄LU, Çanakkale Onsekizmart Üniversitesi, Arkeoloji Bölümü, Terzio¤lu Yerleflkesi,
Çanakkale/TÜRK‹YE
1 J. Seeher, “Coflkuntepe - Anatolisches Neolithikum am Nordostufer der Ägäis,” Istanbuler Mitteilungen 40 (1990)
9-15.
411