Sayı 11- Ocak/Mart 2013 - Antalya Rehberler Odası

Kapadokya’nın Tarih Öncesi / The Prehistory of Cappadocialendiz Çayı kıyısındaki AşıklıHöyük’tür. Günümüzden 10/9binyıl öncesine dek geriye gidenyerleşimin genel mimarisi,birbirinden dar sokaklarlaayrılmış taş temelsiz kerpiçkonutlardan oluşmaktadır.Yerleşim dokusunun sıklığındandolayı gündelik işler veüretim faaliyetlerinin büyükbir kısmı evlerin düz damlarındagerçekleştirilmiştir; budoku, yerleşimin savunmasıaçısından avantajlar da sağlamıştır.Yerleşimin güneyinde taş temelliözel yapılar yer almaktadır.Bu kesimde açık bir alanabakan, büyük, kareye yakınplanlı ve kırmızı boyalı kireçtabanıyla özel bir yapı grubu “TMekan Kompleksi” olarak adlandırılmıştır;adak (?) çukurları,ocaklar, büyük bir fırın gibiunsurlara sahip yan odalarıylaözel bir işleve sahip olması gerekenbu yapının işlevi belirsizde olsa, tapınak benzeri bir işleviyerine getirmiş olabilir.Aşıklı halkının dini hayatınailişkin asıl bilgiler, ölü gömmegeleneklerinden tasavvur edilebilmektedir.Ana karnındakidizlerin karna çekik ve boynunöne eğik pozisyonundakihocker gömü tarzı, definlerinçoğunda uygulanmıştır. Defin,köyün dışına değil, köy içinde(intra rural) evlerin tabanlarıaltına ve evler arasındaki sokaktarzı boşluklara yapılmıştır.Bırakılan ölü hediyelerindeerkeklerin yanına obsidyendenyapılmış kişisel aletler, kadınlardaise yarı değerli taş, kemikve deniz kabuklarındanyapılmış boncuklardan oluşankolyeler tercih edilmiştir.Aşıklı halkının iç tüketime yönelikuğraşları besicilik ve tarımdanziyade avcılık ve toplayıcılıkolmuştur. Yerleşimdebulunan obsidyen aletlerinçokluğu ve çeşitliliği, bir aileninveya bireyin ihtiyacındaçok daha fazla olup, bu durum,ürün ticaretinin yapıldığınıgösteren en önemli delillerdenbiridir. Genellikle iyi korunagelmişiskeletlerin bazılarıyanmış, bazılarının üstü hasırtürü malzemeyle kaplanmıştır.Gömülerin çoğu tek, bazılarıçift gömü şeklindedir. Kimi definlerdeaşı boyası uygulamasıda yapılmış, aşı boyası definlerdeya ölünün boyanmasıylaya da aşı boyasının ölününyanına bırakılması şeklindeuygulanmıştır.Aşıklı iskeletleri üzerinde yapılaninceleme, ilginç sonuçlarortaya koymuştur. Bunlararasında bireylerden birindekafatasını delerek beyin ameliyatınınyapıldığını gösterentrepanasyon uygulaması vebir diğerinde otopsi yapıldığınıgösteren izler de vardır.Halkın en uzun yaşam süresi55-57 yıl iken, ölümün ortalamayaşı 34-35’tir. Aşıklı’daele geçen hayvan kalıntılarınıntümü ise avlanmış yabanihayvanlara aittir. En çok koyunve keçi tüketilmiş iken, bunlarıdomuz, geyik ve tavşantürleri izlemiştir. Ele geçen atkemikleri, günümüzden 9 binyıl önce bölgedeki atın da varlığınıkanıtlamaktadır. Hayvankemiklerinden de yoğunluklafaydalanılmış, kemikten bız,spatula, toka, toka çengeli,dişlerden boncuk ve boynuzlardanalet yapılmıştır. Bitkitüketiminin çoğu ise yine toplayıcılıktansağlanmış, bununyanı sıra tarımla, az da olsa,uğraşılmıştır.Aşıklı halkı, bakır ve malakitgibi madenleri kullanmış,madeni özellikle boncuk yapımındatercih etmiştir. Aşıklı’dapyro-teknolojinin başladığınıgösteren deliller, doğal bakırınhem soğuk çekiçleme, hem detavlama yöntemiyle işlenmesindenanlaşılmaktadır.Aşıklı’ya ilişkin en ilginç kayıtlardanbirisi Çatalhöyük’ün VII.tabakası 14 No.lu odasındabulunmuştur. Yapının kuzey vedoğu duvarındaki bir yanardağpatlaması, Aşıklı’ya dair işaretlertaşımaktadır: Yanardağ,Aşıklı’dan görünen siluetiyleresmedilmiştir. Üzerinde birkül bulutu olan, iri kayaçlarınfırladığı dağın eteğinde Aşıklımimari dokusunu andıran birköy eskizi yer almaktadır; buresim, bir yanardağ patlamasıardından Aşıklı’nın terk edildiğini,halkın Çatalhöyük’e yerleştiğinive iki bin yıl sonra bilehatıralarından silinmeye buacının Çatalhöyük duvarındayansıtıldığı düşüncesini aklagetirmiştir.Kapadokya’da Anakaya OymacılığınınKökeni: MusularAşıklı Höyük’ün en geç evresinde,MÖ yaklaşık 7500 yıllarında,Aşıklı’nın çevresindebaşta Musular olmak üzere,uydu yerleşimlerin kurulduğunaşahit olunur. Bu durum,Aşıklı’nın kurulmasından sonraoluşan artı değerin getirisisonucu bölgedeki yerleşim düzeninindeğiştiğini göstermektedir.Aşıklı Höyük’ün hemenkarşısında, Melendiz Çayınındiğer yakasında kurulan Musularyerleşimi, Aşıklı halkınınüretim faaliyetlerini gerçekleştirdiğibir alan görünümü arzetmektedir. Aşıklı halkının avsonrasında kullandığı kasaplıkve kasaplık ürünlerini işlemekamacıyla düzenlenmiş bir yerleşimalanı görünümündedir.Özellikle yerleşimin zemininioluşturan riyolit tüf tabanı,Kapadokya’nın bilinen en eskianakaya işçiliğidir. Musular’dazemin seviyesi altına ve üstüneyapılmaya başlayan anakayaoymacılığı, günümüze dekdeğişik amaç ve tekniklerle süregelenKapadokya gelenekselmimarisini oluşturmada ilkadımdır.Geç Neolitik Çağ: Köşk Höyükve Tepecik-Çiftlik42>43 ANTALYA REHBERLER ODASI DERGİSİ