Sayı 11- Ocak/Mart 2013 - Antalya Rehberler Odası

Aspendos - 4. BölümT. M. P. DUGGANASPENDOSBelkıs sarayının özel bölümü-haremiiçin, SultanII. Gıyaseddin Keyhüsrevtarafından bu konunun ilerisürülen seçimi, yalnızcaadaşı Hüsrev ve Nizami’nineseri “Hüsrev ile Şirin”eduyduğu gerçek bir ilgiyiyansıtmakla kalmaz, aynızamanda doğrudan kendihayatıyla, uzun süre geliniolmasını istediği, KafkasyalıGürcü hatun, “KafkasyalıŞirin”i ile de ilişkilendirilebilir.Bu kabartmada tasvir edilenkadın figürünün açık doğasınedeniyle, 1930’daki “restorasyon”yıkımına kadar saraycamiini içeren doğu bölümündensahne binasının Romaduvarıyla ayrılmış, bu saraybinasının batı bölümündeki buyükseklikte, sarayın özel bölümününde pekâlâ yer almışolabileceği kesinlikle ileri sürülebilir- batıya bakan iç duvardabu kabartma ve Roma orkestrazemininin tepesindendeki dolgununüzerine inşa edilmiş sarayzemininin üzerinde batıyadoğru uzanan odalarla, harem.Ne yazık ki, Roma orkestra zeminininüzerindeki, o zamanlarhalen yerinde olan Selçuklu sarayzemininin 1960’lardaki “temizlemeçalışmaları” sırasındatamamen ortadan kaldırılmasıve bu işaretleri detaylandırmışolması gereken bu “temizlemeçalışmaları”nın kayıtlarının tamamenyokluğu, dayanaklarınSelçuklu saray zeminini kestiğianlamına gelmektedir. Bunlar,sahne duvarından dışarı uzanan,batıya bakan Selçuklu eklemeleriningenişliğini ve kapsamını,neredeyse kesinlikle,ortaya koymuş olurdu. Sahneduvarının öbür tarafındaki orkestranınçoğu, muhtemelenson yarım yüzyılda kaybolmuştur;Suriye’deki Bosra’dada durum böyle olmuştur.Bosra, bir Roma tiyatrosununbir Müslüman sarayına dönüştürülmesinindaha eski birEyyubi örneğidir. 1940’lardansonra, Suriye’nin Fransız işgalisırasında, Bosra tiyatrosunun“restorasyon”u esnasında, Eyyubisarayı tahrip edilmiştir.Dahası, bu makalenin 1. Bölüm’ündeaçıklanan, sarayındış kabartma eserinin konuseçiminin de, Nizami’nin “Hüsrevile Şirin”ini yansıttığı ilerisürülebilir, çünkü bu dış kabartmaşeritlerinde aslanlarve bir geyik tasvir edilmiştir veNizami Hüsrev’i aslanı, Şirin’ide geyiği oynar olarak tanımlamaktadır.Aşıklar bu iki yaratıklatemsil edilmiştir ve bu daneredeyse kesinlikle önemli birsembolik motif olarak seçilmişve Aspendos’taki bu sarayındış kabartma eserinin tasarımındakullanılmış bir imadır.Belkıs sarayının içindeki veüzerindeki Selçuklu kabartmaeserde somutlaştırılan anlamınbu yorumu, insanın, Belkıs-Aspendossarayının SultanGıyaseddin Keyhüsrev’in aşkıiçin tasarlandığını ve inşa edildiğiniileri sürmesine yol açar.Bu, “Hüsrev ile Şirin”in ilk bölümündeanlatıldığı gibi, uzakve uzun zamandır beklenenbir aşktır. Ayrıca, Aspendos’takisarayın, mutemelen, gelini,Şirin’i, Gürcü hatunu, eşi,Belkıs’ı için bir armağan olarakinşa edildiği de ileri sürülebilir.Böylece, Belkıs ismi, Aspendos’takihem Selçuklu, hem demodern yerleşimlere verilmiştir.Muazzam Belkıs-Aspendossarayının bölümlerine uygulanmışkabartma süslemeleri90>91 ANTALYA REHBERLER ODASI DERGİSİ