Pokaż treść!

1. Wprowadzenie 15
Ekotoksykologia obejmuje natomiast badania organizmów, populacji, zespołów,
biocenoz i ekosystemów pod względem dróg narażenia na czynniki chemiczne, ich
przenikania ze środowiska do organizmów oraz efektów toksycznych. Najprościej, jest
to nauka o szacowaniu efektów działania substancji toksycznych na ekosystemy
w celu ich ochrony jako układów, nie zaś pojedynczych ich elementów funkcjonalnych,
takich jak producenci, konsumenci i reducenci czy poszczególne populacje
i organizmy. Jest nauką zajmującą się wpływem substancji toksycznych na biocenozę,
tj. na życie organizmów w warunkach naturalnych, zwłaszcza na parametry ich cyklu
życiowego, takie jak rozrodczość, śmiertelność, długość życia i czas dojrzewania, oraz
obserwacjami uogólnionymi, takimi jak dostosowanie (adaptacja) organizmów.
Obiektem badań ekotoksykologii są naturalne substancje toksyczne, takie jak np.
wtórne metabolity produkowane przez mikroorganizmy, grzyby i rośliny oraz związki
chemiczne wytwarzane przez człowieka, jak np. pestycydy, dioksyny czy zanieczyszczenia
przemysłowe. W ujęciu aplikacyjnym ekotoksykologia jest nauką badającą
występowanie, drogi krążenia, akumulację i rozkład w ekosystemach substancji toksycznych
pochodzenia antropogenicznego. Jeśli na szczycie piramidy troficznej umieścimy
człowieka, to granice między toksykologią środowiskową a ekotoksykologią
przestają być tak wyraźne (Newman i Unger, 2003).
Toksykologia genetyczna skupia się przede wszystkim na mutacjach zachodzących
pod wpływem substancji chemicznych. Mutacja odnosi się do zmian genetycznych
w komórkach somatycznych lub płciowych. Mutacje w komórkach somatycznych
mogą się przyczynić do różnych defektów aż do powstania nowotworu, mutacje
w komórkach płciowych mogą natomiast spowodować choroby genetyczne u następnych
pokoleń. O ile ustalono związek między ekspozycją na poszczególne substancje
chemiczne i kancerogenezą u ludzi, o tyle podobny związek dla defektów
dziedzicznych jest trudny do dowiedzenia (Walker i in., 2002).
Zanieczyszczeniem nazywa się stan środowiska wynikający z nagromadzenia
w powietrzu, glebie i w wodzie energii (czynnik fizyczny) lub substancji stałych, ciekłych
lub gazowych (czynnik chemiczny) w takich ilościach lub składzie, że może to
ujemnie wpływać na zdrowie ludzkie, klimat i przyrodę ożywioną lub powodować
inne szkody środowiskowe. Zanieczyszczenie może być zarówno pochodzenia naturalnego
jak i antropogenicznego, czyli wynikającego z działalności człowieka.
Zanieczyszczeniem może być zatem np. podwyższenie lub obniżenie temperatury
wody albo zanik naturalnych wahań sezonowych temperatury, odpowiedzialnych za
dynamikę środowiska wodnego. Podobnie obecność fluoru lub jego związków w powietrzu
jest jego zanieczyszczeniem, ponieważ fluor nie jest naturalnym składnikiem
tego elementu środowiska. Wiele ze związków organicznych występujących w nadmiernych
ilościach w środowisku pochodzi wprawdzie z syntez chemicznych, ale niejednokrotnie
są to substancje mające analogi w produktach naturalnych, np. ludzkie hormony
płciowe występujące w wodach powierzchniowych. Syntetyczne związki organiczne oddziałujące
na żywe organizmy, nie będące ani pierwotnymi, ani wtórnymi metabolitami