Pokaż treÅÄ!
Pokaż treÅÄ!
Pokaż treÅÄ!
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
48<br />
Biologiczne metody oceny skażenia środowiska<br />
Organizmy, które znajdują zastosowanie w monitoringu środowiska, określane<br />
jako organizmy monitorowe lub ostrzegające, charakteryzują się zdolnością do akumulacji<br />
związków chemicznych lub pierwiastków w określonych tkankach lub w całym<br />
organizmie. Idealne do tego celu są organizmy niewykazujące symptomów narażenia<br />
nawet podczas ekspozycji na zanieczyszczenia o dużym stężeniu. Organizmy te mają<br />
zdolność do biokoncentracji i akumulacji w zależności od czasu ekspozycji.<br />
Organizm monitorowy (ostrzegający) powinien mieć następujące cechy:<br />
• akumulować zanieczyszczenia w komórkach lub tkankach w stężeniach powyżej<br />
granicy wykrywalności,<br />
• być stosunkowo powszechny i popularny, łatwy do oznaczenia bez specjalistycznych<br />
umiejętności,<br />
• prowadzić tryb życia osiadły, niemigrujący w środowisku, a przynajmniej o ograniczonej<br />
mobilności,<br />
• znaczenie organizmu w układzie ekologicznym jest nieistotne, gdyż gatunek może<br />
być w nim umieszczony (transplantowany) tylko na okres badań,<br />
• nie musi wykazywać fizjologicznej reakcji na zanieczyszczenie,<br />
• powinien charakteryzować się szerokim zakresem tolerancji na warunki fizyczno-chemiczne<br />
biotopu,<br />
• być łatwy w hodowli, a przynajmniej do utrzymania w dobrej kondycji w warunkach<br />
laboratoryjnych, w przypadku biomonitoringu aktywnego powinien być łatwy do<br />
transplantacji w badanym środowisku,<br />
• najbardziej właściwy organizm monitorowy powinien wykazywać statystycznie<br />
wiarygodne zależności między stężeniem zanieczyszczeń w tkankach czy komórkach<br />
a ich stężeniem w środowisku (Wright i Welbourn, 2002).<br />
2.3. Biomarkery w ocenie narażenia<br />
na zanieczyszczenia<br />
Miernikiem, który umożliwia ocenę zagrożenia związaną z obecnością czynników<br />
szkodliwych w środowisku, jest analiza płynów ustrojowych organizmów w celu<br />
stwierdzenia obecności obcych substancji chemicznych, ich metabolitów lub enzymów<br />
w niewłaściwych stężeniach. Analizowane substancje nazywa się biomarkerami<br />
lub markerami biologicznymi (Mielżyńska, 2000). Według Światowej Organizacji<br />
Zdrowia biomarkerem jest każdy pomiar interakcji w systemach biologicznych z potencjalnymi<br />
zagrożeniami, mogącymi mieć charakter chemiczny, fizyczny lub biologiczny.<br />
Mierzona odpowiedź organizmu wywołana tą interakcją może mieć charakter<br />
funkcjonalny, fizjologiczny, biochemiczny na poziomie komórkowym, lub molekularny<br />
na poziomie subkomórkowym. Taka bioindykacja skutków zanieczyszczeń w środowi-
Change language