PokaÅ¼ treÅÄ!

More documents

Recommendations

Info

9. Biomonitoring elementów środowiska naturalnego 167 oznaczane są we krwi, moczu, ślinie, ale także w powietrzu wydychanym. Biomarkery ekspozycji można podzielić na markery dawki wewnętrznej i markery dawki biologicznie skutecznej. Te pierwsze są wskaźnikiem występowania i zakresu ekspozycji organizmu, drugie zaś informują o rozmiarze ekspozycji docelowej struktury komórkowej. Termin dawka wewnętrzna określa ilość substancji, która wnika do organizmu w wyniku pobierania pokarmu, inhalacji, wchłaniania przez skórę itp. Biomarkery dawki wewnętrznej wskazują przez pomiar stężenia substancji lub jej metabolitów w płynach ustrojowych, że nastąpiła ekspozycja na określoną substancję chemiczną. Mimo że ekspozycja organizmów na działanie jakiejś substancji może być oszacowana w rezultacie monitoringu chemicznego, występują gatunkowe i osobnicze różnice we wchłanianiu, dystrybucji i wydalaniu. Aby zatem określić rzeczywistą ekspozycję, istotny jest pomiar faktycznej ilości substancji lub jej metabolitów w tkance lub płynie ustrojowym. Obecnie są już dostępne precyzyjne techniki pomiaru stężeń substancji i ich metabolitów w małych stężeniach. Najprostszymi biomarkerami ekspozycji są pomiary stężenia substancji, na którą badany osobnik był eksponowany. Przykładem jest pomiar stężenia ołowiu we krwi albo we włosach. Badania takie wykonuje się rutynowo u przedstawicieli populacji ssaków, w tym ludzi, narażonych na kontakt z danym związkiem chemicznym. Można w ten sposób badać również stan zanieczyszczenia środowiska na jakimś obszarze, pobierając od zwierząt zamieszkujących ten teren próbki na przykład sierści i analizując je pod względem stężenia wybranych metali ciężkich lub związków organicznych. U bezkręgowców uszkodzenie elementów komórkowych jest dobrym wskaźnikiem narażenia na metale ciężkie i pestycydy (Weeks i Svendsen, 1996). W tym celu prowadzi się obserwacje retencji czerwieni obojętnej przez celomocyty dżdżownic (Booth i O′Halloran, 2001; Svendsen i in., 2007; Asenio, 2007). Tabela 35. Przykłady biomarkerów dawki wewnętrznej (Mielżyńska, 2000) Substancja rakotwórcza Akrylonitryl Benzen Mieszaniny WWA Różne związki Substancja oznaczana akrylonitryl w moczu izotiocyjanina w moczu fenol w moczu benzen we krwi benzen we wydychanym powietrzu 1-hydroksypiren w moczu tioetery w moczu kwas glukuronowy w moczu efekt mutagenny w moczu
168 Biologiczne metody oceny skażenia środowiska Pomiary dawki wewnętrznej związku rakotwórczego oparte na badaniu stężenia w tkankach są prawidłowe tylko wtedy, gdy dany związek nie ulega transformacjom enzymatycznym. Niekiedy stosuje się tę metodę, jeżeli narażenie jest na bardzo małe i powstają niewielkie ilości metabolitów. Gdy natomiast prokancerogen wymaga metabolicznej aktywacji, należy badać stężenie jego metabolitów. Trzeba również pamiętać, że procesy enzymatyczne prowadzące do detoksykacji i wydalania mogą łagodzić lub odwracać efekt narażenia na czynniki rakotwórcze (Mielżyńska, 2000). W tabeli 35 przedstawiono kilka przykładów biomarkerów dawki wewnętrznej. Niektóre z nich są specyficzne, tzn. określają narażenie na konkretny związek. U ludzi biomarkerami niespecyficznymi, czyli wskaźnikami narażenia na związki rakotwórcze o zróżnicowanej strukturze chemicznej mogą być np. stężenie tioeteru i kwasu glukuronowego w moczu, które zwiększa się po narażeniu na związki szkodliwe. Innym niespecyficznym biomarkerem narażenia populacji na szkodliwe związki chemiczne obecne w środowisku jest badanie właściwości mutagennych wydalin ludzi (głównie moczu). Metoda ta służy również do wykazania, że wchłonięte substancje są aktywowane do związków mutagennych, czyli potencjalnie rakotwórczych. Wiele uwagi poświęcono metabolitom otrzymanym z połączeń glutationu jako potencjalnym markerom ekspozycji. Glutation bierze udział w detoksykacji substancji reaktywnych (Van Welie i in., 1992). Wynikiem tego połączenia jest wydalanie różnych metabolitów zawierających siarkę. Może to być dowodem aktywacji metabolicznej zachodzącej w organizmie. Pomiar stężenia specyficznych metabolitów, takich jak niektóre kwasy merkaptanowe – końcowe produkty połączeń glutationu, jest lepszym biomarkerem dawki wewnętrznej, ale wymaga wiadomości na temat struktury badanej substancji i często wyrafinowanych technik analitycznych. Terminem dawka biologicznie skuteczna określa się tę ilość wchłoniętego ksenobiotyku, która faktycznie reaguje z takimi składnikami komórki, jak białka albo kwasy nukleinowe. Biomarkery dawki efektywnej wskazują, że ekspozycja na określoną substancję zaowocowała osiągnięciem przez tę substancję lub jej metabolity toksykologicznie znaczącego celu. Ponieważ może wystąpić wiele różnych indywidualnych różnic w szybkości i drogach metabolizmu substancji chemicznych, więc pomiar dawki efektywnej w miejscu docelowym jest przedkładany nad pomiarem dawki wewnętrznej. Często jest to osiągane przez pomiar specyficznych adduktów w tkankach lub płynach ustrojowych. Substancje, które są reaktywne lub metabolizowane do reaktywnych produktów pośrednich, które reagują z DNA, są przedmiotem szczególnego zainteresowania z powodu genotoksyczności i możliwej rakotwórczości. Addukty takie pojawiają się bezpośrednio po ekspozycji. Uszkodzenia DNA spowodowane przez powstanie adduktu mają charakter przedmutacyjny i przeważnie są rozpoznane oraz naprawione przez systemy reperacyjne. Jeżeli jednak addukty nie są usunięte z DNA, to mogą zapoczątkować powstanie mutacji. Dlatego addukty białek i DNA we krwi są często używanymi biomarkerami ekspozycji na reaktywne czynniki alkilujące, takie jak styren. Miernikiem dawki docierającej do docelowych tkanek (np. wątroby)
Page 2 and 3:
Teodora Małgorzata Traczewska Biol
Page 4:
Najbliższym, którzy odeszli
Page 7 and 8:
6 4.1.1. Testy z zastosowaniem orga
Page 10 and 11:
Przedmowa Środowisko to według us
Page 12:
Przedmowa 11 Składam serdeczne pod
Page 15 and 16:
14 Biologiczne metody oceny skażen
Page 17 and 18:
Page 20 and 21:
2. Metody stosowane w biologicznej
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
Page 26 and 27:
Page 28 and 29:
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Page 34 and 35:
Page 36 and 37:
Page 38 and 39:
Page 40 and 41:
Page 42 and 43:
Page 44 and 45:
Page 46 and 47:
Page 48 and 49:
Page 50 and 51:
Page 52 and 53:
Page 54 and 55:
3. Toksykologiczna ocena jakości w
Page 56 and 57:
Page 58 and 59:
Page 60 and 61:
Page 62 and 63:
Page 64 and 65:
Page 66 and 67:
Page 68 and 69:
3.5.1. Rozrodczość Daphnia magna
Page 70 and 71:
Page 72 and 73:
Page 74 and 75:
4. Badanie toksyczności osadów de
Page 76 and 77:
Page 78 and 79:
Page 80 and 81:
Page 82:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
100 Biologiczne metody oceny skaże
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118: 116 Biologiczne metody oceny skaże
Page 167: 166 Biologiczne metody oceny skaże
Page 180 and 181: 10. Uwagi końcowe W rezultacie roz
Page 182 and 183: 10. Uwagi końcowe 181 biologicznie
Page 184 and 185: 10. Uwagi końcowe 183 procesach te
Page 186: 10. Uwagi końcowe 185 chwiania hom
Page 202 and 203: Zestawienie przywołanych norm U.S.
Page 204 and 205: Zestawienie przywołanych norm 203
Page 212 and 213: Spis tabel Tabela 1. Rodzaje biosen
show all

PokaÅ¼ treÅÄ!

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

PokaÅ¼ treÅÄ!