Pokaż treÅÄ!
Pokaż treÅÄ!
Pokaż treÅÄ!
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
2. Metody stosowane w biologicznej kontroli jakości środowiska 21<br />
wania na organizmy żywe wraz z oszacowaniem ilościowym. Zainteresowanie biologicznymi<br />
metodami oceny jakości środowiska wynika z możliwości oceny szkodliwego<br />
wpływu zanieczyszczeń na funkcjonowanie ekosystemów, a w konsekwencji na populację<br />
ludzką.<br />
Do najpoważniejszych negatywnych skutków zdrowotnych zależnych w dużym<br />
stopniu od jakości środowiska należą choroby nowotworowe. Ustalono, że około 80%<br />
nowotworów jest uwarunkowanych środowiskowo. Można to wykryć za pomocą<br />
krótkoterminowych i długoterminowych testów na mutagenność i genotoksyczność.<br />
Nowe produkty, takie jak leki, żywność i dodatki do produktów spożywczych oraz<br />
inne substancje chemiczne przed dopuszczeniem ich do sprzedaży również wymagają<br />
dokładnego sprawdzenia pod względem ich bezpieczeństwa dla zdrowia ludzkiego.<br />
Obecny stan wiedzy wskazuje na to, że wiele substancji ma właściwości mutagenne<br />
i niesie potencjalne niebezpieczeństwo chorób genetycznych dla przyszłych pokoleń,<br />
jak i ryzyko wystąpienia nowotworów u osobników narażonych na ich działanie.<br />
W warunkach ekspozycji organizmów na śladowe ilości mikrozanieczyszczeń często<br />
nie obserwuje się efektu toksycznego, jak również nie sprawdzają się lub nie są<br />
możliwe do zastosowania metody analityczne (Namieśnik i in., 2000). Niektóre substancje<br />
chemiczne po wniknięciu do organizmu podlegają bowiem biotransformacji<br />
lub nie jest możliwe pobranie materiału do badań. W takich przypadkach poszukuje<br />
się metod pośrednich do identyfikacji narażenia. Miernikiem ekspozycji są reakcje<br />
biologiczne, takie jak zmiana aktywności określonych enzymów uczestniczących<br />
w przemianach biochemicznych ksenobiotyków, kumulacja zanieczyszczeń w płynach<br />
ustrojowych, wydzielinach czy np. obecność metabolitów substancji toksycznych czy<br />
genotoksycznych w wydalinach. Takie wskaźniki narażenia określa się mianem biomarkerów.<br />
Jednym z najstarszych sposobów kontroli jakości środowiska jest jego ocena na<br />
podstawie zmian składu gatunkowego biocenozy. Stosowane metody są oparte na<br />
obserwacji i identyfikacji gatunków wskaźnikowych (stenotypowych, tj. o wąskich<br />
i określonych granicach tolerancji) i wnioskowaniu na tej podstawie o warunkach<br />
abiotycznych. Podczas obserwacji długoterminowych umożliwiają one określenie<br />
kierunku zmian oraz prognozowanie zdolności do samooczyszczania środowiska.<br />
2.1. Analiza wpływu zanieczyszczeń<br />
na organizmy żywe (bioanalityka)<br />
Narażenie organizmów żywych na działanie domieszek i zanieczyszczeń środowiska<br />
może mieć daleko idące skutki, wiele z tych substancji oprócz właściwości toksycznych<br />
ma bowiem działanie teratogenne lub genotoksyczne. Wielkość skażeń i ich
Change language