GJ - Privredna komora Srbije

OSNOVNE POSTAVKE MODELA ZA REŠAVANJE PROBLEMA
ŠTETNOG DEJSTVA TRANSPORTA MINERALNIH SIROVINA
NA ŢIVOTNU SREDINU
BASIC MODEL FOR SOLVING PROBLEM OF
ENVIRONMENTAL EFFECTS OF TRANSPORT OF MINERAL RESOURCES
Dragana Jelisavac Erdeljan
Ministrastvo ţivotne sredine, rudarstva i prostornog planiranja
Rezime
Transport predstavlja jedan od najbitnijh segmenata kompleksnog sistema eksploatacije mineralnih sirovina. ZagaĊenja
ţivotne sredine koja su posledica transporta mogu se posmatrati sa aspekta izgradnje transportnih trasa, rada transportnih
sredstava i uticaja transportovanih tereta. U ovom radu prikazano je definisanje osnovnog modela za izbor i eksploataciju
sistema transporta koji će zadovoljiti tehnološke potrebe transporta mineralnih sirovina i ekonomiĉnosti, a koji će se bazirati
na principima zaštite ţivotne sredine.
Kljuĉne reĉi: transport mineralnih sirovina, ţivotna sredina, višekriterijumska naliza
Abstrakt
Transport is one of the most important segments of complex system of exploitation mineral resources. Environmental
pollutions which are result of transport can be observed trough construction of transport routes, of transport vehicles and the
impact of transported materials. In this paper it will be defined basic model for selection and operation of transportation
system so that to meet the technological and economical needs of the transportation which will be based on the principles of
environmental protection.
Key words: transport of mineral resources, environment, multicriteria analysis
Analiza stanja transporta kroz ţivotnu sredinu u Srbiji
Izdvajanje mineralnih sirovina iz masiva i transportovanjem na površinu u sluĉaju podzemne eksploatacije ili
transportom do granice konture površinskog kopa, ne završava se faza transporta. Mineralne sirovine moraju se
otpremiti dalje, do postrojenja za pripremu sirovina ili do krajnjih potrošaĉa. Rastojanja koja je potrebno
savladati kreću se od nekoliko stotina metara pa ĉak i do više hiljada kilometara. Transport predstavlja jedan od
najbitnijh segmenata kompleksnog sistema eksploatacije mineralnih sirovina. U zavisnosti od toga da li se odvija
u prostoru rudnika ili van njega , transport sirovina moţe se podeliti na: unutrašnji i spoljašnji. Granica izmeĊu
unutrašnjeg i spoljašnjeg transporta ĉesto nije jasna. Spoljašnji transport poĉinje na mestu preuzimanja mineralne
sirovine radi daljeg transporta, što je u velikom broju sluĉajeva na mestu deponija sirovina, pa se tako spoljašnji
transport delom odvija i na prostoru rudnika. Negativni uticaj transporta mineralnih sirovina na ţivotnu sredinu
naroĉito se ogleda u spoljašnjem transportu - pri dopremanju rude do postrojenja za pripremu mineralnih
sirovina, do postrojenja za preradu, ili, do krajnjih potrošaĉa. Unutrašnji transport odvija se na prostoru koji
zahvata rudniĉki kompleks i nije posebno intetresantan sa aspekta zagaĊenja, jer su negativni efekti na radnu
sredinu zanemarljivi u odnosu na sva ostala zagaĊenja koja prate tehnologiju eksploatacije mineralnih sirovina.
Osnovne postavke spoljašnjeg transporta
Transport van granica koje obuhvata rudnik - spoljašnji transport mineralnih sirovina moţe se podeliti na:
spoljašnji transport kao nastavak rudniĉkog transporta i
nezavisni spoljašnji transport.
Spoljašnji transport, kao nastavak rudniĉkog transporta, javlja se u sluĉaju kada unutrašnji i spoljašnji transport
ĉine jednu tehnološku celinu. Nezavisni spoljašnji transport je zastupljen u sluĉaju kada se na prostoru rudnika
koristi jedna vrsta transporta, a van prostora rudnika vrši se promena naĉina transporta. Promena moţe znaĉiti
primenu drugog sistema transporta (kontinualna - diskontinualan i obrnuto) ili promenu transportnog sredstava
160