Pobierz - Ministerstwo Obrony Narodowej
Pobierz - Ministerstwo Obrony Narodowej
Pobierz - Ministerstwo Obrony Narodowej
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
NR 2/2013<br />
szkolenie<br />
które mogłyby mieć wpływ na wykonanie zadania<br />
przez całą załogę. W miarę zdobywania doświadczenia<br />
bojowego przez żołnierzy może<br />
mieć związek z instynktem samozachowawczym<br />
(np. strach przed śmiercią).<br />
Inaczej jest z lękiem. Człowiek zalękniony próbuje<br />
uciekać, ale nie wie, od czego. Nie wie również,<br />
skąd pochodzi zagrożenie. Stanowi takiemu<br />
towarzyszą najczęściej zmiany neurowegetatywne,<br />
porównywalne z tymi, które można obserwować<br />
w przypadku szoku. Są to: palpitacje, pocenie<br />
się, drżenie, zaburzenia percepcji itp. Lęk<br />
działa także dezorganizująco na świadomość,<br />
wywołując regresję, która będzie obejmowała zarówno<br />
sferę myślenia, jak i emocje. Sam w sobie<br />
nie stanowi zjawiska patologicznego. Jego pojawienie<br />
się jest związane z kondycją psychiczną<br />
człowieka.<br />
Charakterystyczną reakcją dla minofobii jest<br />
także panika. Nagłe i niespodziewane pojawienie<br />
się niebezpieczeństwa w postaci pola minowego<br />
i wybuchu miny poważnie uszkadzającej<br />
pojazd powoduje wyzwolenie uczucia strachu.<br />
Reakcje paniczne powstają również w przypadku<br />
szybkiego tempa rozprzestrzeniania się zagrożenia.<br />
W efekcie powodują pobudzenie psychoruchowe,<br />
które wiąże się zazwyczaj z masową<br />
ucieczką i katastrofalnymi skutkami. Źródeł<br />
paniki w psychozie minowej można upatrywać<br />
w niedostatecznym poinformowaniu podwładnych<br />
o charakterze zamierzonych działań po wystąpieniu<br />
zdarzenia. Nasuwają im się wówczas<br />
następujące myśli: Co mamy teraz robić? Nikt<br />
nam o zagrożeniu nic nie mówił. Nigdy tego nie<br />
ćwiczyliśmy i nie znamy procedury.<br />
Do czynników wywołujących panikę po najechaniu<br />
pojazdu na minę przeciwpancerną bądź<br />
w sytuacji uświadomienia sobie znalezienia się<br />
w polu minowym można także zaliczyć: wyczerpanie<br />
fizyczne załogi lub żołnierzy w przedziale<br />
desantowym (głód, uciążliwa walka),<br />
czynniki emocjonalne (niepokój, poczucie odosobnienia),<br />
słabe wyszkolenie (złe dowodzenie,<br />
pogorszenie dyscypliny) oraz warunki sytuacyjne<br />
(zaskoczenie, ograniczona widoczność) 2 .<br />
Emocje zazwyczaj mobilizują człowieka do<br />
działania, ale nie zawsze jest ono racjonalne<br />
i adekwatne do powstałych warunków, zwłaszcza<br />
gdy dominuje strach i lęk. Wyhamowanie<br />
procesów psychicznych i motorycznych osłabia<br />
lub ogranicza racjonalność myślenia oraz rodzi<br />
bierność zachowań.<br />
Jak przeciwdziałać?<br />
By móc skutecznie poradzić sobie z narastającym<br />
strachem oraz paniką, oprócz konkretnych<br />
przedsięwzięć realizowanych przez dowódcę,<br />
szczególne znaczenie będzie miało wcześniejsze<br />
przygotowanie żołnierzy pod względem psychicznym<br />
i intelektualnym do wystąpienia psychozy<br />
minowej. Jest to zadanie dowódców i psychologów<br />
podczas codziennego szkolenia wojsk<br />
w garnizonach i na poligonach. Zawsze jednak<br />
trzeba założyć, że bez względu na to, jak żołnierz<br />
zostanie przygotowany, będzie przeżywał<br />
strach i lęk, zwłaszcza o swoje zdrowie i życie.<br />
Z psychologicznego punktu widzenia istotna jest<br />
potrzeba wyjaśniania fizjologicznego, psychologicznego<br />
oraz społecznego podłoża strachu i lęku,<br />
jak również sposobów, form i następstw ich<br />
doświadczania. Niezwykle ważne będzie nauczenie<br />
żołnierzy metod i technik zwalczania<br />
stresu. Wymienić można dwa podstawowe rodzaje<br />
technik: przywracania do stanu normalnego<br />
oraz dynamizującą 3 . Pierwsza ma na celu<br />
zmniejszenie napięcia emocjonalnego po dłuższym<br />
utrzymywaniu się sytuacji stresogennych.<br />
Druga zaś kształtuje pozytywne myślenie. Będą<br />
to ćwiczenia utrwalające działanie zakończone<br />
sukcesem. Strategia ta sprzyja utrwaleniu w podświadomości<br />
żołnierza przekonania o końcowym<br />
sukcesie wykonywanych zadań. •<br />
Autorka jest absolwentką Uniwersytetu im. A. Mickiewicza<br />
w Poznaniu i studiów podyplomowych w Szkole Nauk<br />
Humanistycznych w Koszalinie. Od 2012 r. jest<br />
psychologiem – konsultantem dowódcy ds. profilaktyki<br />
psychologicznej.<br />
2 W. Gruszczyński: Zaburzenia psychiczne w czasie wojny<br />
u żołnierzy. W: Zdrowie psychiczne żołnierzy. Łódź 2000,<br />
s. 170.<br />
3 L. Konarski: Ograniczanie negatywnych psychospołecznych<br />
skutków walki zbrojnej. W: Psychologia w wojsku.<br />
Warszawa 1997, s. 182.<br />
64<br />
przegląd wojsk lądowych
Change language