plik pdf 8.00MB - Polska Izba Inżynierów Budownictwa
plik pdf 8.00MB - Polska Izba Inżynierów Budownictwa
plik pdf 8.00MB - Polska Izba Inżynierów Budownictwa
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
dawno, dawno temu<br />
Jak<br />
ujarzmiono<br />
wiatr<br />
Wiatr był pierwszym z żywiołów zaprzęgniętym<br />
do pracy. W połowie<br />
czwartego tysiąclecia dawnej ery na<br />
Nilu i na rzekach Mezopotamii pojawiły<br />
się czworokątne żagle, wykorzystywane<br />
przy sprzyjającym wietrze.<br />
W Egipcie, gdzie nieustannie wieją północne<br />
wiatry, ułatwiały żeglowanie w górę<br />
rzeki. W następnym tysiącleciu żaglowce<br />
egipskie zaczęły się zapuszczać coraz dalej<br />
na wschód wzdłuż wybrzeży Morza<br />
Śródziemnego. Kiedy w ostatnim tysiącleciu<br />
dawnej ery wykształciły się dwa typy<br />
jednostek pływających – pękaty żaglowiec<br />
transportowy z niewielką załogą oraz szybka,<br />
niezależna od wiatru, bowiem podczas<br />
bitwy wiosłowa, galera wojenna.<br />
Umiejętność skutecznego żeglowania pod<br />
wiatr weszła do praktyki dopiero w późnej<br />
epoce rzymskiej, po wprowadzeniu ułatwiającego<br />
to ożaglowania typu łacińskiego<br />
(rozciągniętego od dziobu do rufy<br />
na paru masztach). Prawdziwy rozwój techniki<br />
żeglarskiej, głównie dzięki Holendrom,<br />
nastąpił dopiero w epoce wielkich odkryć<br />
geograficznych. Także w Holandii zaczęto<br />
w XVI w. wyposażać w płozy płaskodenne<br />
łodzie żaglowe, böiery, by posługiwać się<br />
nimi jako ślizgami lodowymi na płytkich, łatwo<br />
zamarzających wodach w celach transportowych<br />
i sportowych.<br />
Aż do końca średniowiecza jednostki pływające<br />
miały najwyżej dwa maszty i jedną<br />
kondygnację żagli, dopiero pod koniec tej<br />
epoki na holkach i karakach zaczęto ustawiać<br />
po trzy maszty. Wobec ograniczonej<br />
długości drewnianych<br />
kadłubów zwiększenie<br />
liczby żagli i ich<br />
łącznej powierzchni<br />
było jedynym sposobem<br />
zwiększenia<br />
prędkości<br />
okrętu. Liczba trzech masztów utrzymała<br />
się do końca XIX w.<br />
Wyższość coraz skuteczniejszych parowców<br />
od połowy XIX w. stała się oczywista,<br />
toteż niebawem stopniowo wyparły one<br />
żaglowce ze wszystkich podstawowych<br />
służb. Najdłużej utrzymały się klipry o wysmukłym<br />
kadłubie i sześciu kondygnacjach<br />
żagli, rozwijające okazyjnie szybkość do<br />
21 węzłów, nieosiągalną dla parowców<br />
przed wprowadzeniem napędu turbinowego<br />
(1894 r.). Przywoziły m.in. herbatę<br />
i opium z Chin. Pod koniec XIX w. klipry<br />
zostały wyparte przez parowce ze wszystkich<br />
ważniejszych linii żeglugowych.<br />
Geograf arabski z X w., al-Istachri, napisał<br />
o na wpół pustynnej części Iranu – Seistanie:<br />
W krainie tej panują silne wiatry i w związku<br />
z tym pobudowano tam młyny obracane<br />
przez wiatr. Masy piasku wędrują na tym<br />
obszarze z miejsca na miejsce i gdyby nie<br />
wynaleziono środków zaradczych, mogłyby<br />
pochłonąć szlaki komunikacyjne i miasta.<br />
Słyszałem, że tutejsi mieszkańcy, chcąc<br />
przemieścić piasek tak, aby nie zasypywał<br />
ich pól, ogradzają wydmy piaszczyste nieco<br />
od nich wyższą konstrukcją, podobną<br />
Wiatrak koźlak ze skansenu „Uroczysko Zaborek" k. Janowa Podlaskiego<br />
42<br />
INŻYNIER BUDOWNICTWA
Change language