plik pdf 8.00MB - Polska Izba Inżynierów Budownictwa
plik pdf 8.00MB - Polska Izba Inżynierów Budownictwa
plik pdf 8.00MB - Polska Izba Inżynierów Budownictwa
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
REKLAMA<br />
Nowe programy<br />
według Eurokodów<br />
<br />
dawno, dawno temu<br />
© Fotolia IX<br />
<br />
<br />
<br />
Wiatrak koźlak ze skansenu w Białowieży<br />
do płotu z drewna i cierni. W dolnej części<br />
owego ogrodzenia pozostawiają otwór,<br />
przez który dostaje się do środka wiatr<br />
i zdmuchuje górną warstwę piasku niby<br />
trąba powietrzna. Piasek unosi się w górę<br />
i spada na ziemię w znacznej odległości,<br />
w miejscu gdzie nie czyni szkody.<br />
Osiągnąwszy w kontrolowaniu wiatru<br />
prawdziwe mistrzostwo, mieszkańcy Seistanu<br />
pokusili się o wykorzystanie jego<br />
energii w celach produkcyjnych. Brak rzek<br />
i strumieni uniemożliwiał im posługiwanie<br />
się młynami wodnymi, znanymi od I w.<br />
p.n.e., a we wczesnym średniowieczu powszechnie<br />
stosowanymi w krajach, które<br />
zetknęły się z cywilizacją rzymską. Nieprzypadkowo<br />
więc właśnie tam wynaleziono<br />
wiatrak. Kiedy do tego doszło, nie wiadomo,<br />
ale z całą pewnością wiatraki działały<br />
w Seistanie w pierwszej połowie X w.,<br />
co potwierdza relacja geografa i historyka<br />
arabskiego al-Masudiego z 947 r.:<br />
Seistan jest krainą wiatru i piasku. Charakterystyczną<br />
cechą tego regionu jest fakt,<br />
iż wiatr obraca tu młyny, a także pompuje<br />
ze studni wodę do nawadniania ogrodów.<br />
Klnę się na Allacha, że nie ma miejsca na<br />
Ziemi, gdzie by ludzie bardziej wykorzystywali<br />
wiatr.<br />
Perskie wiatraki miały pionową oś obrotu<br />
i przypominały konstrukcją drzwi obrotowe.<br />
Z wału, na którego przedłużonym końcu<br />
osadzony był ruchomy kamień młyński,<br />
rozchodziły się promieniście pokryte płótnem<br />
żeberka-żagle (od 6 do 12). Wokół<br />
jednej połowy młyna wznoszono osłaniający<br />
ją mur ceglany po to, aby wiatr działał<br />
na te skrzydła tylko z jednej strony. Oczywiście<br />
wiatrak taki pracował skutecznie tylko<br />
przy niezmiennym kierunku wiatru.<br />
Z czasem jednak zmyślni Seistańczycy nauczyli<br />
się konstruować młyny działające<br />
bez względu na kierunek wiatru. W tym<br />
celu wznosili budowlę z otworami, przez<br />
które wiatr dostawał się do środka, gdzie<br />
znajdował się ów skrzydlaty wirnik. Wał<br />
stanowiący oś wirnika przechodził przez<br />
otwór w dolnym, nieruchomym kamieniu<br />
młyńskim i był sztywno połączony z górnym,<br />
ruchomym kamieniem. Górny kamień<br />
obracał się więc razem z wirnikiem<br />
– nie było żadnych przekładni.<br />
Uczeni przypuszczają, że wiatrak perski<br />
wywodzi się od koła wodnego o pionowej<br />
osi obrotu, rozpowszechnionego<br />
ongi zwłaszcza w rejonach górzystych.<br />
Niektórzy sądzą, że inwencję mogły pobudzić<br />
poruszane wiatrem młynki modlitewne<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
listopad 09 [67]<br />
43
Change language