W oczekiwaniu na coś, co by w końcu nasunęło się, zapanowało

Irratio psychoanalizy – żeby znaleźć się tam, gdzie tak często dzisiaj znajdujemy się: pozabinarnym układem kultury, poza „ortodoksją” dwuwartościowej logiki... lecz bez tegobieguna porządkującego uczucia i myślenie, który oferowały niegdyś religie. Irratio, przyjętejako przesłanka, staje się koniem trojańskim wprowadzonym w naszą myśl.Co wtedy pozostaje? Pozostaje dokonanie następnego gestu unieruchomienia – np. takiegogestu, jakiego dokonał Gombrowicz w swym psychoanalitycznym opowiadaniu Przygody,przestawiając daty wejścia i wyjścia akcji. Albo też... innego gestu, takiego np.:Człowiek, który zrozumiał, że człowiek jest niejasnością, niekonsekwencją, grąsprzecznych sił, może dowolnie mnożyć pojęcia określające ludzką rzeczywistość. Człowiek,który zrozumiał, że we współczesnej wiedzy jest więcej pojęć niż zjawisk określanych przezte pojęcia – może dowolnie igrać pojęciami. Człowiek, który zrozumiał zasady tegopostępowania; który poznał metodologiczną grząskość „twardej wiedzy” – może dowolnieigrać metodami poznawania zjawisk. Człowiek, który zrozumiał, że człowiek nie jest aż takskomplikowany, jak mu się to dzisiaj wydaje; że rzeczywistość ludzka jest prostsza, niżby nato wskazywała ilość pojęć określających zjawiska i ilość metod poznawania tych zjawisk –może dowolnie według wymogów własnego dzieła przekonstruowywać ludzkie sensorium,noosferę, „świat”. Tym tropem postępując upewni się w swej cynicznej dowolności łączeniawszystkiego ze wszystkim – w swym cynicznym, lecz koniecznym, dążeniu do scalaniaświata, skoro nie zostało mu dane poznanie żadnego z jego fragmentów. „Myśl o ruchu poustalonej linii, przeszywającym, stanowczym, wydała mi się rozkoszniejsza od szklankizimnej wody” (w Kosmosie). Będzie mówił ten człowiek przy tym... – och, bo może się nieograniczyć do literatury, może nie skorzystać z jej pojemnych i lotnych słów; będzie mówiłnp. o poniechaniu anachronicznych gwarancyj poznania; o nowej konstrukcji przedmiotupoznania, którym jest sama nasza myśl poznawcza, już obecna w naszych dokonaniach; orewolucji poznania, dokonywanej w samym poznaniu: o nowych intencjach wnoszonych dolektury – albo nazwie to jeszcze inaczej.Ale co pozostaje człowiekowi, który zrozumiał całą cyniczną wolność tego ostatniego?Milczenie? Powrót do boskiej niekonsekwencji proroctw Apokalipsy (jemu, który w swejdziałalności duchowej szybuje swobodniej od świętych proroków?)? Czy też... – czy teżstworzenie następnego systemu wewnętrznie spójnego? Tak objawia mu się w każdej chwilidwuznaczny status człowieka we współczesnym świecie: status entuzjasty i pesymisty,specjalisty i laika.W Kosmosie: „[...] wieszanie zaczynało wzbierać w tym upale, bez jednej chmurki, i niebyło to tak zupełnie od rzeczy iść w gąszcz, do wróbla, żeby zobaczyć, jak wisi – to samo zsiebie się nasuwało, mnie błąkającemu się przecież w oczekiwaniu na coś, co by w końcunasunęło się, zapanowało”.Nie mogąc dojść „ruchu po ustalonej linii, przeszywającego, stanowczego”,izomorfizujemy zjawiska. „Myśląc analogicznie”, posługując się paralelami, budzimy rytm. Iznowu wygaszamy ten rytm, przeciwstawiając mu inny rytm, przeciwbieżny: „symetrycznamęka analogii i analogiczna męka symetrii” (w Ferdydurke). Symetria i rytm,przeciwstawność i paralelizm: dwie najbardziej widoczne cechy współczesnej kultury. Rytmzwijany w symetrię, w symetryczny ornament, w hieroglif. I hieroglif, ornament, symetria napowrót rozwijane w rytm: w hymn. Hymn zwijany w aforyzm – i aforyzm rozwijany znowuw hymn, w rapsod, w slogany: w „rymy”, w „melodię nasilaną przez powtarzanie”, w „łoskotPustego Galopu” (u Gombrowicza ).To, co ludzi łączy, przybiera postać symetrii (ceremoniał, emblematy, sztandary). To, coludzie muszą wiedzieć, aby móc żyć – co w i e d z ą n a t e r a z – rozwija się rytm: wslogan. A cel lub raczej należy powiedzieć – obietnica, do której ten rytm prowadzi, jest21