W oczekiwaniu na coś, co by w końcu nasunęło się, zapanowało

humanizm. Zgodnie z wiarą humanistyczną, człowiek staje się miarą wszechrzeczy ikierunkiem wszechrzeczy – tym samym jednak zostaje pozbawiony oparcia w czymś, coznajdowałoby się na zewnątrz: w czymś powyżejludzkim (tu na przeszkodzie stoi laicyzm;konsekwentny humanizm może być tylko humanizmem laickim) lub poniżejludzkim (temusię sprzeciwiają ideały humanizmu).Wszystko, co człowiek odpoznaje, projektuje, dokonuje – odpoznaje, projektuje, dokonujena sobie. Biorąc ludzkość za punkt wyjścia, za drogę i za cel – pozbawiliśmy nasz światmiejsca zewnętrznego. Tego miejsca, do którego moglibyśmy się odwołać w swoim„człowieczeństwie”; z którego moglibyśmy obejrzeć własne dążenia i w którymkumulowałyby się ludzkie osiągnięcia. Świat taki, nie znajdujący na zewnątrz punktuodniesienia, nie jest zdolny do arbitrażu – nie śmie przesądzać o celowości, przydatności,godziwości, „etyczności” (i niech nas nie mylą wysokie słowa, namaszczone dyskusje!)żadnego ze swych przejawów. Nam, pomieszczonym w tym świecie, nie pozostaje nicinnego, jak ze wszystkim, co nas otacza (a czym już i tak jesteśmy!), się utożsamić. Stać siętym, więc „stać się sobą”, „sobą autentycznym” – oto droga „autentyczności” w skaligatunku. Jak narratorowi Kosmosu, pozostaje nam „zwrot do wewnątrz [...] zamknięcie wsobie, skazanie na siebie, ach wsobność! Swoje!” Nic, co ludzkie, nie jest nam obce.Ponieważ jednak istnieją tylko „rzeczy ludzkie”... Etc.Tak rozumiany humanizm (ale jak może być rozumiany inaczej?!) równa się najbardziejkonsekwentnemu narcyzmowi. Ludzkość pochylona nad własnym odbiciem, szukającatożsamości, chcąca „odnaleźć siebie” i tonąca w tym, co jej przekazuje własną jej twarz.Narcyz pojedynczy – skupiony wyłącznie na sobie członek współczesnych społeczeństw;„wyemancypowana jednostka” szukająca wzbogacenia, przyjemności, „potwierdzenia siebie”– jest już skutkiem tamtego wielkiego zapatrzenia, tamtego pierwszego narcyzmu:współczesnego narcyzmu gatunku Człowiek. Moraliści dzisiaj, bezskutecznie namawiającyjednostkę do ekspensów i uczestnictwa, zdają się nie dostrzegać, iż wysnuwa ona prawidłowewnioski ze wspólnie wyznawanej wiary.Myśl, której dokonujemy na sobie i dla siebie. Jedynie słusznym, nie dającym się w żadensposób podważyć celem, jaki może zostać w tym świecie sformułowany, jest nieustannebogacenie tego świata. Każda rezygnacja, niepełnia, niekompletność musi być uznana za błądmyśli – ponieważ stoi w sprzeczności z jedynym celem, jaki może być tutaj sformułowany.To samo dotyczy wszelkich prób podania w wątpliwość czy choćby tylko obejrzenia zzewnątrz formuły tego świata. Próby te stają się „błędem w sztuce myślenia” i nawet niemuszą być odpierane w dyskusji – są bowiem sprzeczne z podstawowym założeniem, zjedynym możliwym ruchem tego świata: ruchem ku wnętrzu. Wewnętrzne bogactwo każdegoposzczególnego jest koroną, jest najwyższym przywilejem, jaki ten świat może ofiarować –ale (i właśnie dlatego) nieustanne pomnażanie człowieczeństwa jest pierwszym obowiązkiemkażdego poszczególnego i wszystkich razem.Nic nie może ograniczyć bogacenia – bowiem jest to jedyny cel. Człowieczeństwo,humanitas, jest jedynym – ale i zawsze obecnym w całości, niepodzielnym! – zadaniemczłowieka. Tylko ku temu zadaniu człowiek działa samotnie i zrzesza się w mniej lub bardziejzinstytucjonowane wspólnoty. Wciąż zagrożony „utratą człowieczeństwa” (bowiem„człowieczeństwo” musi być pełne, kompletne, albo nie ma go w ogóle) stoi zawsze wobecczegoś, co go przerasta, czemu nie może ani wewnętrznie, ani zewnętrznie sprostać. Każdyczłowiek, każdy układ społeczny, jaki zawiązuje się w takim świecie; każde zjawisko, które wtakim świecie zostaje powołane – powołane ku swemu bogaceniu się, staje się samo sobiecelem i samo sobie gwarantem słuszności wytyczonego celu. Każdy taki układ „wsobny”,ześrodkowany na sobie, staje się jedynym (lecz i wystarczającym) argumentem, któryprzemawia za utrzymaniem i bogaceniem układu. Przed każdym z układów stoi to samozadanie: włonienia, „wkiwnięcia” wszystkiego, co ludzie stworzyli – to znaczy Wszystkiego.37